Η Μαριναλέντα, ο ‘‘Καλλικράτης’’ κι εμείς …

του Γιώργου Μ. Σκιάφου

Οι περισσότεροι θα έχουμε, μάλλον, διαβάσει, είτε μικροί είτε μεγάλοι, σε γνωστό παιδικό περιοδικό-κόμικς τα κατορθώματα του Αστερίξ και του φίλου του Οβελίξ, που ζούσαν σε ένα γαλατικό χωριό, το οποίο οι Ρωμαίοι με τίποτα δεν μπορούσαν να υποτάξουν. Ήταν η μοναδική όαση ελευθερίας μέσα στην τότε κραταιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Κάτι ανάλογο θα μπορούσαμε να πούμε και για ένα άλλο χωριό στις ημέρες μας. Όχι για ένα γαλατικό χωριό και πάλι, αλλά για ένα χωριό της Ανδαλουσίας, στο νότο της Ισπανίας, τη Μαριναλέντα. Τι το ξεχωριστό, άραγε, έχει αυτό το χωριό; Γιατί να ασχοληθούν με αυτό το χωριό μέχρι και οι ‘‘New York Times’’(φύλλο της 26ης-05-2009), η γνωστή αμερικανική εφημερίδα;  Και τι σχέση έχει αυτό με τις προσεχείς δημοτικές και περιφερειακές εκλογές στη χώρα μας; Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή τη νεότερη  ιστορία του χωριού αυτού.

Στην Ανδαλουσία υπάρχουν 2,5 εκατ. άνεργοι, 2 εκατ. φτωχοί, 50 χιλ. αγρότες χωρίς γη και 500 χιλ. στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Η γη είναι στα χέρια γαιοκτημόνων. Το 2% των ιδιοκτητών κατέχει το 50% της καλλιεργήσιμης γης. Μέσα σ’ αυτό το καπιταλιστικό πλαίσιο βρίσκεται και η Μαριναλέντα, ένα χωριό 2800 περίπου κατοίκων. Στη Μαριναλέντα δεν υπήρχε εργασία παρά μόνο μετανάστευση. Οι κάτοικοι κάτι έπρεπε να κάνουν για να ανατρέψουν αυτή την κατάσταση και αποφάσισαν να αντισταθούν. Το 1979 εξέλεξαν δήμαρχο ένα κομμουνιστή, τον Juan Manuel Sanchez Gordillo, που εκλέγεται συνεχώς μέχρι και σήμερα από το 75% περίπου των κατοίκων. Τον περασμένο Σεπτέμβριο επισκέφθηκε τη χώρα μας, προσκαλεσμένος σε διάφορες νεολαιίστικες εκδηλώσεις, και διαβάζουμε από συνέντευξή του σε αθηναϊκή εφημερίδα στις 20/9/2010: «… Έτσι, οργανωθήκαμε συνδικαλιστικά και πολιτικά, δημιουργώντας το «Συνδικάτο των εργατών του κάμπου». Το 1979, κερδίσαμε τις αυτοδιοικητικές εκλογές με απόλυτη πλειοψηφία, την οποία διατηρούμε μέχρι σήμερα. Με συνελεύσεις αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια άλλη εξουσία, των φτωχών εναντίον των πλουσίων. Αλλά συνειδητοποιήσαμε ότι οι φτωχοί έχουν μικρή δυνατότητα να σταθούν απέναντι σε μια τόσο ισχυρή εξουσία όσο ο καπιταλισμός. Έτσι, κάναμε τη συνέλευση το ισχυρότερο όργανο για να λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις και θεωρήσαμε ότι η συμμετοχή του κόσμου είναι το σημαντικότερο πράγμα. Η ισχύς εν τη ενώσει. Σε κάθε συνοικία, οι γείτονες αποφασίζουν τι έργο θα γίνει στη γειτονιά τους. Μέσω ψηφοφορίας αποφασίζεται τι θα γίνει με το δημόσιο χρήμα. Κανένας υπεύθυνος δεν λαμβάνει χρήματα. Όσοι έχουν συνδικαλιστική ή πολιτική δύναμη, πρέπει να ζουν ακριβώς όπως ο υπόλοιπος κόσμος, από τις δουλειές τους. Η ηθική είναι πάρα πολύ σημαντική στην πολιτική…».

Όμως, πέρα από τα λόγια, ας δούμε τι κατάφεραν και πώς οι κάτοικοι της Μαριναλέντα. Διαβάζουμε και πάλι από την ίδια συνέντευξη του δημάρχου: «…Το μεγάλο πρόβλημα ήταν η ανεργία. Σε μία συνέλευση ρωτήσαμε «πώς θα ξεμπερδέψουμε με την ανεργία;». Και καταλήξαμε ότι πρέπει να πάρουμε τη γη. Ποιος είχε τη γη; Ο δούκας του Infantado είχε 170 χιλιάδες στρέμματα! Προσωπικός φίλος του βασιλιά Δον Χουάν Κάρλος. Δώδεκα χρόνια παλεύαμε για τη γη. Γενικές απεργίες, απεργίες πείνας, κόβαμε τους δρόμους, κλείναμε τις γραμμές του τρένου, στάσεις στο αεροδρόμιο της Σεβίλης, πολύωρες πορείες... Η αστυνομία μάς έβαζε φυλακή, μας χτυπούσαν, μας έδιναν πρόστιμα. Οι δικαστές μάς καταδίκαζαν. Αλλά εμείς εξακολουθούσαμε να παλεύουμε. Η επιμονή είναι επαναστατική. Και μετά από πολλά χρόνια πήραμε τη γη. Τώρα, οι εργάτες έχουν 12 χιλιάδες στρέμματα. Η γη είναι εκείνου που τη δουλεύει. Κι αυτό είναι ένα παλιό όνειρο της Ανδαλουσίας σ’ όλη την ιστορία του εργατικού κινήματος. Το συλλογικό μας όνειρο έχει γίνει πραγματικότητα. Επιτέλους, η γη ανήκει στους εργάτες. Αλλά συνειδητοποιήσαμε ότι μόνο με τη γη δεν θα μπορούσαμε να τελειώνουμε με την ανεργία. Και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε βιομηχανία ελιάς, λαδιού, πιπεριάς, αγκινάρας, σκόρδου. Κι έτσι, με τη γη εκείνου που τη δουλεύει και με τη βιομηχανία εκείνου που τη δουλεύει, δεν έχουμε ανεργία. Δεν μας εκμεταλλεύονται πια οι γαιοκτήμονες. Ο πλούτος που παράγει ο εργάτης επιστρέφει στον ίδιο. Έχουμε αλλάξει τρόπο ζωής 100%. Από κοινωνική τάξη χωρίς ιδιοκτησία γίναμε κοινωνική τάξη με ιδιοκτησία. Όλοι κερδίζουν τον ίδιο μισθό, εργάτες στον αγρό ή στη βιομηχανία και διοικητικό προσωπικό. Όλες οι δουλειές είναι το ίδιο σημαντικές. Κάθε εργαζόμενος κερδίζει 47 ευρώ για 6,5 εργάσιμες ώρες τη μέρα. Ο υπόλοιπος παραγόμενος πλούτος δεν κατανέμεται, αλλά επενδύεται. Και η γη δεν πωλείται γιατί δεν ανήκει σε κανέναν ξεχωριστά. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται στις γενικές συνελεύσεις εργατών. Πολιτική δημοκρατία και οικονομική δημοκρατία…».

Ωραία όλα αυτά, θα μπορούσε να πει κάποιος, αλλά με την κοινωνική πολιτική τι έγινε; Διαβάζουμε και πάλι από την ίδια συνέντευξη: «…Στη Μαριναλέντα υπήρχε έλλειψη κατοικιών. Μέχρι και τρεις γενιές ζούσαν σε ένα σπίτι. Αποφασίσαμε να αναπτύξουμε όλο το ιδιόκτητο έδαφος και να το κάνουμε δημόσιο. Όταν οι νέοι θέλουν κατοικία κάνουμε μία λίστα με αιτήσεις κατοικιών και τους δίνουμε το έδαφος που θα χτιστεί δωρεάν. Οι εργάτες είναι δωρεάν, ο αρχιτέκτονας δωρεάν και οι νέοι βάζουν την προσωπική τους δουλειά από την ώρα που ξεκινάει να φτιάχνεται το σπίτι μέχρι την ώρα που θα τελειώσει. 90 τ.μ. σπίτι, 100 τ.μ. αυλής. Και γι’ αυτά τα σπίτια δίνουν 15 ευρώ το μήνα. Στους νηπιακούς σταθμούς, οι γονείς πληρώνουν 12 ευρώ το μήνα. Στην πισίνα, με τρία ευρώ κολυμπάς όλο το χρόνο. Ένα γκρουπ ανθρώπων βοηθάει τους ηλικιωμένους να ζήσουν. Τους πηγαίνουν στο γιατρό, μαγειρεύουν, καθαρίζουν το σπίτι, όλα δωρεάν. Και τον Ιούλιο, κάνουμε ένα αυτοδιοργανωμένο πανηγύρι. Η χαρά είναι δικαίωμα του λαού. Περίπου 300 άτομα ετοιμάζουν το φαγητό κι όλες οι δράσεις είναι δωρεάν. Τέλος, έχουμε το περισσότερο πράσινο ανά κάτοικο σ’ όλη την Ανδαλουσία. Λειτουργούμε ένα μοντέλο κοινωνίας, όπως θα είναι μεθαύριο…».

Για το τι πιστεύουν και τι κατάφεραν, λοιπόν, οι κάτοικοι της Μαριναλέντα, μπορούμε, έχοντας υπόψη και τη συνέντευξη του δημάρχου στον τηλεοπτικό σταθμό ΜΕΓΚΑ (15-9-2010), να συμπληρώσουμε ότι  η καλλιεργούμενη γη, τα εργοστάσια και τα σπίτια ανήκουν στον δήμο («…Η γη δεν ανήκει σε κανένα. Την κληρονομούμε από τους προγόνους μας, την καλλιεργούμε και οφείλουμε να την παραδώσουμε στα παιδιά μας βελτιωμένη», λέει ο δήμαρχος σε άλλη συνέντευξή του σε αθηναϊκή εφημερίδα στις 19-9-10). Η κατοικία, όπως εξάλλου η Υγεία και η Παιδεία, είναι δικαίωμα και όχι εμπόρευμα ή επιχείρηση. Όλοι ανεξαιρέτως οι εργαζόμενοι, για 6,5 ώρες την ημέρα, παίρνουν περίπου 1200 ευρώ το μήνα είτε εργάζονται στα χωράφια είτε στα εργοστάσια είτε στις υπηρεσίες. Τον ίδιο μισθό με τον ανειδίκευτο εργάτη παίρνουν ακόμη και ο διευθυντής και ο δήμαρχος («…δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς οικονομική δημοκρατία, δηλαδή ισότητα.», όπως λέει ο δήμαρχος). Σχολεία, παιδικοί σταθμοί, γήπεδα και ιατρεία είναι του δήμου. Δεν υπάρχουν αστυνομία, δικαστήρια και κρατητήρια γιατί, βεβαίως, η εγκληματικότητα είναι μηδενική. Υπάρχει μόνο ένας αιρετός λαϊκός δικαστής για να αντιμετωπίζει παραβατικές συμπεριφορές, χωρίς όμως ποινές, καθώς επίσης και τις προσωπικές διαφορές με νουθεσίες. Μοναδικό κέντρο αποφάσεων για όλα είναι οι γενικές συνελεύσεις, τακτικές και έκτακτες. Περισσότερα για τη Μαριναλέντα μπορεί, όποιος το επιθυμεί, να βρει στο δικτυακό τόπο του χωριού  www.marinaleda.com  ή και με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο.

Οι κάτοικοι, λοιπόν, της Μαριναλέντα, με δυο λόγια, κατάφεραν με αγώνες πάρουν την κατάσταση στα ίδια τους τα χέρια και να ζουν με αξιοπρέπεια, ισότητα, αλληλεγγύη. Τι γίνεται όμως εδώ, σε μας; Στη χώρα και στον τόπο μας το τοπίο, μέσα στο οποίο θα γίνουν τις επόμενες ημέρες οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του σχεδίου ‘‘Καλλικράτης’’, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι εφιαλτικό για τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού. Από τη μια μειώσεις και περικοπές στους μισθούς και στις συντάξεις, φτώχεια, ακρίβεια, υποαπασχόληση,  εργασιακές σχέσεις-λάστιχο, απολύσεις και ανεργία για τους εργαζόμενους, κ.λπ., κι από την άλλη πάνω από 50 δις στις τράπεζες, φορο-αμνηστία  και φορο-ελαφρύνσεις στους μεγαλοεπιχειρηματίες, φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή (για τουλάχιστον 1 από τους 3 επιχειρηματίες, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα και τις εκθέσεις των αρμόδιων ελεγκτικών σωμάτων), ξεπούλημα fast track δημόσιου πλούτου και περιουσίας, λεηλασία και καταστροφή του περιβάλλοντος στο όνομα της, πράσινης ή μη, ανάπτυξης, πολιτικο-οικονομικά σκάνδαλα, καταπάτηση του Συντάγματος, κ.λπ. Σε ό,τι αφορά δε την, πρωταθλήτρια στη διαφθορά (σύμφωνα με την έκθεση, για το 2009, του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου Ρακιντζή), τοπική αυτοδιοίκηση, ό,τι δεν κατάφερε ο ‘‘Καποδίστριας’’ – με την εξαφάνιση των μικρών κοινοτήτων, με τη χαμηλή απορροφητικότητα κονδυλίων, κυρίως, για την προστασία του περιβάλλοντος, την υγεία, την κοινωνική προστασία και τη γεωργία, αλλά περιέργως με τη μεγάλη κινητικότητα για τα μεγάλης οικονομικής κλίμακας έργα (γιατί άραγε;) - θα το αποτελειώσει ο ‘‘Καλλικράτης’’. Διαβάζουμε από το κείμενο εισήγησης του ‘‘Καλλικράτη’’ στη Βουλή: «…ήταν απόφασή μας, η νέα διοικητική διάρθρωση της χώρας να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Προγράμματος Σταθερότητας, Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης, που έχουμε καταθέσει και στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Ισχύει, με άλλα λόγια, αυτό που λένε πολλοί, ότι, δηλαδή, ο ‘‘Καλλικράτης’’ θα υπηρετήσει το μνημόνιο (και τα επόμενα που έρχονται) της κυβέρνησης-Δ.Ν.Τ.-Ε.Ε. και όσων το στηρίζουν, δημιουργώντας ουσιαστικά χρεοκοπημένους δήμους ως αποκεντρωμένες κρατικές διοικήσεις, με αυξημένες αρμοδιότητες, αλλά χωρίς τους αναγκαίους πόρους, που θα αναγκαστούν να τους βρουν φορολογώντας τους δημότες και απευθυνόμενοι στην αγορά και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανεξαρτησία και τη βιωσιμότητα τους. Δήμους χωρίς την πραγματική λαϊκή συμμετοχή και κατά συνέπεια χωρίς ουσιαστικό κοινωνικό έλεγχο. Και, βεβαίως, έχουμε και τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, που φέρουν την κύρια ευθύνη για το χάλι της χώρας, να μας προτείνουν και να στηρίζουν για τις προσεχείς εκλογές «ανεξάρτητους» υποψηφίους δημάρχους και περιφερειάρχες που φιλοδοξούν να υπηρετήσουν με επιτυχία αυτό το σύστημα για να «σώσουν» τις πόλεις και τα χωριά μας. Και τι δεν βλέπουμε αυτές τις προεκλογικές ημέρες στον αγώνα των υποψηφίων για την εξουσία: πρώην ιδεολογικούς αντιπάλους που συνασπίζονται για το «καλό» του τόπου, υποψηφίους καταδικασμένους από τη Δικαιοσύνη, τις γνωστές σε όλους μεγάλες προεκλογικές υποσχέσεις για την επίλυση των προβλημάτων που παραδόξως τα περισσότερα από αυτά διαιωνίζονται, έργα που γίνονται «τυχαίως» παραμονές εκλογών κ.λπ. Όλα αυτά, όμως, γεμίζουν με οργή και απογοήτευση τους πολίτες που συχνά ακούμε να λένε «όλοι τους ίδιοι είναι…» ή «δεν αλλάζει τίποτα…».

Είναι σίγουρο, όμως, ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κατεύθυνση των πραγμάτων; Ότι θα συνεχίσουν να παίρνονται οι αποφάσεις για εμάς αλλά χωρίς εμάς; Ότι η μόνη λύση που έχουμε είναι να προσπαθήσουμε να την «κουτσοβολέψουμε»; Ότι μόνο τον εαυτό μας και τις ατομικές λύσεις θα πρέπει να κοιτάξουμε και καθόλου την αλλαγή της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε; Τις απαντήσεις σ’ αυτά αλλά και σε πολλά άλλα ερωτήματα είναι φανερό ότι τις δίνουν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι κάτοικοι της Μαριναλέντα. Αυτοί μας δίνουν το παράδειγμα ότι, αν πραγματικά θέλουμε και το αποφασίσουμε, μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα, να ανατρέψουμε την τωρινή κατάσταση. Με συνεχείς αγώνες και συλλογικά να απαιτήσουμε οι αποφάσεις, για τις ζωές τις δικές μας και των παιδιών μας, να παίρνονται από εμάς τους ίδιους, στηριγμένοι, βεβαίως, στις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας, της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης. Από τη δημοκρατία που γεννήθηκε στην αρχαία Αθήνα, μέχρι τις αυτοδιοικητικές δομές στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής και από τα αυτοδιαχειριζόμενα από τους ίδιους τους εργαζόμενους εργοστάσια τα τελευταία χρόνια της κρίσης στην Αργεντινή, μέχρι τις αυτόνομες κοινότητες των ιθαγενών της Τσιάπας στο νότιο Μεξικό και τη Μαριναλέντα, παραδείγματα άμεσης και αδιαμεσολάβητης δημοκρατίας υπάρχουν πολλά. Ακόμα και στον τόπο μας θα μπορούσαμε να πούμε, κατά κάποιο τρόπο, ότι έχουμε παραδείγματα, όπως το συνεταιριστικό σούπερ μάρκετ των εργαζομένων του Νεωρίου ή ο συνεταιρισμός των γυναικών της Άνω Σύρου «Το Καστρί». Και βεβαίως, οι μεγάλοι φιλόσοφοι, όπως ο Έλληνας φιλόσοφος του 20^ού  αιώνα, Κορνήλιος Καστοριάδης, έχουν πολλά και αυτοί να μας διδάξουν με το έργο τους για την αυτοοργάνωση, την αυτοδιαχείριση και τις διαδικασίες της άμεσης δημοκρατίας.

Σε εμάς τους πολίτες, τους εργαζόμενους απομένει να το αποφασίσουμε και να δράσουμε για να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, όπως μας δείχνουν οι κάτοικοι της Μαριναλέντα. Και δεν αρκεί ο αγώνας να είναι για την ψηφοφορία στις εκλογές κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια αλλά θα πρέπει να είναι καθημερινός, με στόχο όχι μόνο την αλλαγή της τωρινής τραγικής κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε και την ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος που μας εξοντώνει, αλλά και για «έναν άλλο κόσμο που είναι εφικτός», όπως λένε κάποιοι.

Η Μαριναλέντα, λοιπόν, το χωριό της ουτοπίας που έγινε πραγματικότητα, μας δείχνει το δρόμο. Θα τον ακολουθήσουμε;  

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν από δημοσιεύματα των εφημερίδων ΤΑ ΝΕΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Η ΑΥΓΗ, ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ και του τοπικού Τύπου της Σύρου.    

Σύρος, Οκτώβρης 2010.