Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012

EPMOYΠOΛH - Μια πόλη 168 χρόνια εκτός σχεδίου

Tης OΛΓAΣ Ι. ΦΩTAKOΠOYΛOY

Η εισαγγελική παρέμβαση και ο έλεγχος στην Ερμούπολη

   Mια ολόκληρη πόλη βρίσκεται εκτός... Σχεδίου Πόλεως για 168 χρόνια, από
συστάσεως δηλαδή ελληνικού κράτους. Το ΣτΕ, η Εισαγγελία και ο Ελεγκτής
Δημόσιας Διοίκησης προσπαθούν να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους,
δηλαδή τάξη στο χάος που ονομάζεται Σχέδιο Πόλεως Ερμούπολης Σύρου.
Διαδικασίες βρίσκονται σε εξέλιξη καθώς είναι υπό διερεύνηση όλα όσα
συμβαίνουν στη Σύρο τα τελευταία χρόνια -πέρα από το ιστορικό μέρος της
υπόθεσης που έχει κι αυτό την τεράστια σημασία του για την κατανόηση της
κατάστασης που έχει διαμορφωθεί. Όσα προέκυψαν την τελευταία πενταετία
μετά την απόφαση των τοπικών αρχών να γκρεμίσουν ένα διατηρητέο κτίσμα
που στέγαζε το 3ο Δημοτικό Σχολείο της πόλης, περιγράφονται ακριβώς ως
όσα βρίσκονταν τόσα χρόνια κάτω από την κορυφή ενός παγόβουνου.
   Υπάρχει μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία διατηρητέα και άρα αξιόλογα
αρχιτεκτονικά κτήρια στην Ελλάδα είναι μόνο τα νεοκλασικά. Oι
παραδοσιακοί οικισμοί, σύμφωνα με την ίδια αντίληψη, είναι υποδεέστερης
αξίας από εκείνη των νεοκλασικών. Η συγκεκριμένη αντίληψη έχει βρει
ιδεολογική αποδοχή στη Σύρο.
   Στην Ερμούπολη έχει από γενέσεως του ελληνικού κράτους δημιουργηθεί
μια κατάσταση, η οποία σήμερα θυμίζει το γνωστό γρίφο για το αν έκανε
πρώτα η κότα το αβγό ή το αβγό την κότα. Έχει η Ερμούπολη ρυμοτομικό
σχέδιο; Το ερώτημα έχει απασχολήσει τις σελίδες του Αντί και σε
προηγούμενα τεύχη.
   Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες νόμιμων ακινήτων στην Ελλάδα: α) όσα
βρίσκονται εντός Σχεδίου Πόλεως β) όσα βρίσκονται εκτός Σχεδίου, όμως η
νόμιμη δόμηση έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γ) όσα βρίσκονται σε προ
του 1923 οικισμούς- και δ) τα κτήρια που υπόκεινται σε ειδικές
διατάξεις, όπως π.χ. τα διατηρητέα. Για να ισχύουν όμως όλα αυτά, θα
πρέπει να είναι δημοσιευμένα σε ΦΕΚ.
   Τα κτήρια της Ερμούπολης -ισχυρίζονται ορισμένοι- δεν υπόκεινται σε
καμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα κανείς δεν
γνωρίζει ποια είναι ακριβώς η περίπτωση «Ερμούπολη».
   Κάθε ρυμοτομικό σχέδιο έχει τουλάχιστον δύο χρώματα, δύο τύπους
γραμμών: με μαύρη γραμμή ορίζεται η αποτύπωση της περιοχής (το
τοπογραφικό της, τα υπάρχοντα) και με κόκκινη ορίζεται η πρόταση, το πού
θα οικοδομήσουμε.
   Στην Ερμούπολη το ρυμοτομικό σχέδιο είναι μια μονοχρωμία - η οποία
χρησιμοποιείται κατά περίπτωση είτε ως κόκκινη είτε ως μαύρη γραμμή.
Αυτή η μονοχρωμία αποτελείτο άλυτο πρόβλημα από το 1976 μέχρι σήμερα.
   Ήταν το 1996 που ο προϊστάμενος της Πολεοδομίας Σύρου Κυριάκος
Δικτυόπουλος όρισε τη μονοχρωμία κάποιου γενικού σκαριφήματος της
Ερμούπολης ως «κόκκινη», σε αντίθεση με τη «θεωρία Καλαβρού» (όπου
Καλαβρός ήταν ο προκάτοχος του και νυν γενικός διευθυντής της Περιφέρεια
Νοτίου Αιγαίου και θεωρούσε το ίδιο σκαρίφημα ταύτιση μαύρης και
κόκκινης γραμμής), έκανε το σχέδιο διαφάνεια και το τοποθέτησε πάνω στο
τοπογραφικό της πόλης.

Tα σχέδια και τα διατάγματα
   Το 1837 συντάσσεται σε Βασιλικό Διάταγμα το σχέδιο Βάιλερ. Όμως
επειδή προέκυψαν αντιδράσεις από τον ορισμό σε αυτό του ονόματος της
κεντρικής πλατείας ως «Πλατείας Όθωνα», το Διάταγμα δεν δημοσιεύθηκε
ποτέ στο ΦEΚ, το οποίο υπάρχει από την ημέρα συστάσεως του ελληνικού
κράτους.
   Το 1839 συντάσσεται δεύτερο Διάταγμα, που δίνει το δικαίωμα στους
δήμους να ορίζουν εκείνοι τα ονόματα των δρόμων και των πλατειών, πλην
όμως θέτει ένα νέο πρόβλημα για το οποίο προκύπτουν εκ νέου αντιδράσεις:
ορίζει χαμηλότερο όριο τετραγωνικών του οικοπέδου προς οικοδόμηση τα 150
τ.μ. Έτσι, και αυτό το Διάταγμα μένει αδημοσίευτο. Και η Ερμούπολη ακόμα
χωρίς σχέδιοΙ
   Το τρίτο Διάταγμα ήρθε το 1842: περιελάμβανε διατάξεις περί
αντικαταστάσεως των όρων δόμησης και κατέβαζε τα τετραγωνικά στα 50, 56
και 30 κατά περίπτωση. Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ και έλαβε ισχύ. Δεν
περιλαμβάνει ωστόσο ρυμοτομικό σχέδιο. Αυτό το Διάταγμα μετατράπηκε σε
προκρούστεια κλίνη για το Δήμο, ο οποίος όριζε κατά περίπτωση αν υπήρχε
ή όχι Σχέδιο Πόλεως. Όταν ήταν να πάρουν γη από οικονομικά ασθενείς, την
έπαιρναν με το πρόσχημα του Σχεδίου. Όταν δεν ήθελαν να θίξουν
ιδιοκτησίες, τότε δεν υπήρχε Σχέδιο.
   Γεγονός που οδήγησε τον λοχαγό του Μηχανικού Γεράσιμο Μεταξά το 1848
να ζητήσει εγγράφως να τερματιστεί αυτή η κατάσταση και να σταματήσει η
αυθαιρεσία.
   Oι τεχνικές προδιαγραφές των πολεοδομικών μελετών ορίζονται με την
υπ' αρ. 5731/1146 -23/2/2000 υπουργική απόφαση, ΦΕΚ 329/15/3/2000. Η δε
τεχνική παρουσίαση των μελετών με την εγκύκλιο του 1988 του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η
υποτιθέμενη πολεοδομική μελέτη της Ερμούπολης όμως εκπονείται εκτός
θεσμικού πλαισίου. Έτσι περιοχές που δομήθηκαν χωρίς σχέδιο πόλης
εμφανίζονται άτι δομήθηκαν βάσει σχεδίου και περιοχές που ποτέ δεν
εντάχθηκαν σε σχέδιο πόλης ότι είναι ενταγμένες, όπως συμβαίνει με όλη
την περιοχή των «Βαποριών». Oμοίως συμβαίνει νια τους περιαστικούς
οικισμούς που εμφανίζονται οριοθετημένοι, ενώ δεν υπήρξαν ποτέ οι
δέουσες νομαρχιακές αποφάσεις οριοθέτησης.

«Δως μου εγκεκριμένο σχέδιο»
   Φτάνουμε στο 1978 οπότε οι οικισμοί της Ερμούπολης κηρύσσονται
παραδοσιακοί, με τον ορισμό ειδικών όρων δόμησης. Αυτό είναι μια πρώτη
προσπάθεια τερματισμού της αυθαιρεσίας και εξόδου από το αδιέξοδο. Δεν
βολεύει όμως καθόλου την κατεστημένη κατάσταση. Oύτε αυτές οι διατάξεις
εφαρμόζονται. 23 χρόνια μετά, το 2001, το ΣτΕ αποφασίζει ότι είναι
νόμιμο το καθεστώς των όρων δόμησης των παραδοσιακών οικισμών.
   Το 2000 ο αρχιτέκτονας Μάριος Κατσουρός αναλαμβάνει να εκδώσει στην
Ερμούπολη οικοδομική άδεια για ένα οικόπεδο.
   Πλην όμως εμφανίστηκε ξαφνικά μια τρύπα στη μονοχρωμία που
παρουσιαζόταν ως ρυμοτομικό. Κυριολεκτικά μια τρύπα. Έλειπε ένα κομμάτι
από το χαρτί! Η τρύπα αυτή έπεφτε πάνω στο συγκεκριμένο οικόπεδο. Έτσι
άρχισαν όλα. Ψάχνει για δύο χρόνια προκειμένου να φτάσει σε κάποιο
συμπέρασμα για όσα χαοτικά συμβαίνουν στη Σύρο.
   [Ένα μικρό παράδειγμα αυτής της κατάστασης: η έκδοση άδειας για την
αναστήλωση του βιομηχανικού μουσείου με εγκεκριμένη μελέτη του ΥΠΠO
«κόλλησε» στην πολεοδομία επί 16 μήνες! Στο ακριβώς διπλανό του μουσείου
οικόπεδο ο ιδιώτης ιδιοκτήτης χρειάστηκε μόλις ένα μήνα για την έκδοση
οικοδομικής άδειας, ορισμένοι όροι της οποίας μάλιστα ελέγχονταν ως προς
τη νομιμότητα τους.]

«Tο παιδί της Σύρου»
   Από το 1923 μέχρι σήμερα τρεις φορές προσπάθησαν να εκπονήσουν
μελέτες ένταξης της Ερμούπολης στο Σχέδιο Πόλεως. O κ. Ιωσήφ Στεφάνου
είναι ο άνθρωπος που από το 1985 ανέλαβε κατόπιν αναθέσεως τη σύνταξη
της Πολεοδομικής Μελέτης Ερμούπολης. Ήταν η εποχή του Τρίτση και των
ΕΠΑ. Θα περίμενε κανείς ότι το εγχείρημα για τον καθηγητή Στεφάνου θα
ήταν εύκολο, καθώς ήταν γέννημα του νησιού και είχε βιωματική σχέση με
το πρόβλημα. Ωστόσο, αν και από το 1995 έγινε η οικοδομική τοπογράφηση
της Ερμούπολης (κόστισε στο ΥΠΕΧΩΔΕ 140 εκ. δρχ.) η δουλειά δεν έχει
γίνει ακόμα, παρότι έχουν περάσει 20 ολόκληρα χρόνια.
   Αν και ο καθηγητής του ΕΜΠ εργαζόταν τόσα πολλά χρόνια, εντούτοις
μετά την εμπλοκή Κατσουρού στην ιστορία και μετά την απόφαση του ΣτΕ το
2001 (περί παραδοσιακών οικισμών) έστειλε ένα έγγραφο στις τοπικές αρχές
στο οποίο σημείωνε: «πληροφορηθήκαμε ότι υπάρχουν προβλήματα στην
Ερμούπολη»! Και προσφέρθηκε να τους τα λύσει έναντι 60 εκ. δρχ.
επιπλέον.
   Την τελευταία πενταετία έχουν συμβεί απίστευτα πράγματα στην πόλη.
Μεταξύ αυτών και το γεγονός ότι τρεις φορές έστειλαν οι αρχές τους
κατοίκους της να καταθέσουν τοπογραφικά και ενστάσεις «για το
Κτηματολόγιο». Αποτέλεσμα ήταν να αναρτηθούν κατά σειρά στο δημοτικό
κατάστημα: η τοπογραφική αποτύπωση που είχε πληρωθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ, η
πρώτη φάση του Κτηματολογίου και η μελέτη Στεφάνου με την σφραγίδα του
ΕΜΠ. Την τελευταία την κατέβασαν για να την αναρτήσουν αμέσως μετά ως
μελέτη του Δήμου με τη σφραγίδα του. Εδώ υπάρχει και δαιδαλώδες μικρό
ιστορικό (μετά την τοπογράφηση που έκανε το γραφείο Αντωνακάκη και που
φυλάσσεται ως επτασφράγιστο μυστικό στα αρχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ -μην τυχόν
και πέσει σε λάθος χέρια και χαθεί-, και τη σύνταξη, κατόπιν,
κτηματολογικού καταλόγου από άλλο γραφείο) στο οποίο θα αναφερθούμε
μελλοντικά.
   Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα χρόνια οι αρχές αναγνωρίζουν και
συζητούν μόνο με τον «Σύλλογο Μελετητών Μηχανικών Νομού Κυκλάδων»,
αποκλείοντας το ΤΕΕ, την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων ή το Σύλλογο
Αρχιτεκτόνων Κυκλάδων. O σύλλογος αυτός δεν προβληματίζεται και δεν
αντιδρά στο γεγονός ότι μόνο τα τελευταία τρία χρόνια και υπό το
συγκεκριμένο καθεστώς ασάφειας και χάους έχουν εκδοθεί 500 οικοδομικές
άδειες. Oύτε προβληματίζεται κανείς, συμπεριλαμβανομένου και του
Υπουργείου Αιγαίου, που έχει ανασταλεί η διαδικασία έκδοσης αδειών
εντελώς παράνομα.
   Ενόψει διαπιστώσεων και αποφάσεων του Ελεγκτή Δημόσιας Διοίκησης και
της Δικαιοσύνης το αμέσως επόμενο διάστημα, χρειάζεται και κάτι ακόμη:
πολιτική βούληση της κεντρικής διοίκησης να ξεκαθαρίσει επιτέλους το
χάος μετά από 168 χρόνια. Μάλλον ωρίμασαν οι συνθήκες...

Aναδημοσίευση από το περιοδικό ΑΝΤΙ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.