Δελτίον Κρίσης: 14.10.11

του Γιάννη Βαρουφάκη

http://www.protagon.gr

Κάθε Παρασκευή, το Δελτίον Κρίσης του protagon.gr παρουσιάζει ένα απάνθισμα νέων και σχολίων από το ευρωπαϊκό/παγκόσμιο μέτωπο της Κρίσης. Προφανώς δεν καταφέρνει να καλύπτει όλα τα γεγονότα και όλες τις απόψεις. Αυτό που υπόσχεται είναι μια σύνοψη όσων διάβασα, είδα, (μερικές φορές) είπα ή άκουσα την εβδομάδα που πέρασε και τα οποία ίσως έχουν ενδιαφέρον για όσους παρακολουθούν την εξελισσόμενη Κρίση – ιδίως την Ευρωπαϊκή και διεθνή της διάσταση.

Η Μάχη της Επανακεφαλαιοποίησης

Προχτές σας μετέφερα τα τελευταία νέα από την Μάχη της Επανακεφαλαιοποίησης (που αυτές τις μέρες διεξάγεται μεταξύ Γερμανικής κυβέρνησης και γαλλο-γερμανικών τραπεζών) όπου το ελληνικό κούρεμα (δηλαδή μια διαγραφή μεγάλου μέρους του ελληνικού δημόσιου χρέους) έχει ξεφύγει από κάθε συζήτηση περί καταπολέμησης της κρίσης της ελληνικής οικονομίας και έχει μετατραπεί σε ένα όπλο στα χέρια του Βερολίνου με το οποίο απειλεί η κα Μέρκελ τις τράπεζες για να τις πείσει να σταματήσουν να εναντιώνονται στην ιδέα της επανακεφαλαιοποίησης. Είναι προφανές ότι αυτή η Μάχη κορυφώνεται κάθε στιγμή που περνά.

Κατ’ αρχάς, να σημειώσω ότι και η ίδια η κα Μέρκελ, αρωγός των γαλλο-γερμανικών τραπεζιτών μέχρι πρότινος, αρνιόταν πεισματικά την ανάγκη να επανα-κεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες. Όταν πέρσι τέτοιο καιρό, είχαμε προτείνει την επανακεφαλαιοποίηση αυτή από το EFSF (αν θυμάστε ήταν μέρος της πρότασής μας από τότε, βλ. π.χ. εδώ και εδώ), θυμάμαι ότι σύμβουλος της κας Μέρκελ μου είχε πει πως μπορεί να έχει λογική η πρόταση αυτή αλλά ότι η κα Μέρκελ δεν πρόκειται ποτέ να την αποδεχθεί καθώς κάτι τέτοιο θα διερρήγνυε τις σχέσεις της με τον γερμανικό τραπεζικό τομέα. Όταν τον προηγούμενο Αύγουστο η κα Laggard, Πρόεδρος και ΔΣ του ΔΝΤ, πρότεινε ακριβώς τα ίδια πράγματα στο Jackson Hole των ΗΠΑ,  η γερμανική κυβέρνηση έσπευσε να την  κατακεραυνώσει. Πριν μερικές βδομάδες, όταν και ο Tim Geithner, ο υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ, ήρθε στην Ευρώπη για να πείσει το ECOFIN για την ανάγκη επανακεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών (με τρόπο πανομοιότυπο εκείνου που προτείναμε από αυτήν εδώ την στήλη τόσο καιρό πριν), μόνο που δεν τον λιθοβόλησαν οι Γαλλο-Γερμανοί ιθύνοντες.

Τι άλλαξε λοιπόν; Πολύ απλά, η κατάρρευση των τραπεζών που πολλοί προβλέπαμε έγινε πραγματικότητα. Εν αρχή ην η Dexia, η πτώση της οποίας άναψε στο Βερολίνο το πράσινο φως για να αρχίσει η έως τότε απαγορευμένη συζήτηση περί επανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Αμέσως ο κ. His Master’s Voice μίλησε, λέγοντας πως, ναι, ήρθε ίσως η ώρα για να συνολική, συστημική, διάσωση των τραπεζών. Πράγματι, εντός ωρών, βλέποντας ότι είχε αρχίσει για τα καλά η διαδικασία που θα γονάτιζε ακόμα και την Deutsche Bank, το Βερολίνο άλλαξε γραμμή πλεύσης αποφασίζοντας ότι οι τράπεζες πρέπει να στηριχθούν κόντρα στην βούληση των τραπεζιτών. Για όποιους αναγνώστες δεν κατανοούν την σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ τραπεζιτών και των τραπεζών που ελέγχουν, τους παραπέμπω στο προχτεσινό άρθρο. Πριν αναφερθώ στις εξελίξεις που σημειώθηκαν από προχθές, αξίζει να διαβάσετε το άρθρο αυτό, γραμμένο από την πέννα Αμερικανού με εμπειρία του τι απαιτεί μια επιτυχημένη επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (και τους λόγους που οι τραπεζίτες εναντιώνονται σε αυτήν μανιωδώς).

Περνάμε τώρα στις τελευταίες εξελίξεις. Μια πρώτη κίνηση δημιουργίας Αντάρτικου των Τραπεζιτών, εναντίον της επανακεφαλαιοποίησης, παίρνει την μορφή ενός ηρωικού Ή Ταν Ή Επί Τας: Οι τραπεζίτες απειλούν ότι αν εξαναγκαστούν να αποδεχθούν κεφάλαια (με αντάλλαγμα μετοχές, το οποίο αντάλλαγμα θα τους στερήσει τον έλεγχο των Διοικητικών Συμβουλίων και, εν συνεπεία, των τραπεζών ‘τους’) θα προτιμήσουν μια άλλη οδό: Εκείνη της πώλησης όσο-όσο των θυγατρικών τους (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν στο εξωτερικό), την δραστική μείωση των καταστημάτων τους, την απόλυτη απεργία δανειοδοτήσεων στον ιδιωτικό τομέα. Με άλλα λόγια, απειλούν να συρρικνώσουν τις τράπεζές τους. Σαν να λένε: Αν συνεχίσετε να μας απειλείτε με απώλεια του ελέγχου επί των τραπεζών μας, θα τις εξαφανίσουμε. Μόλις χτες, οι Γερμανικές τράπεζες πρόσθεσαν σε αυτή την απειλή ένα τελεσίγραφο με το οποίο κηρύσσουν τον πόλεμο και επίσημα στην Γερμανική κυβέρνηση. Φαίνεται ότι, ως αποτέλεσμα αυτής της κλιμάκωσης, οι Γερμανικές τράπεζες προσπαθούν να οικοδομήσουν μέτωπο εναντίον του Βερολίνου παίρνοντας μαζί τους τόσο τους Γάλλους τραπεζίτες όσο και γραφειοκράτες των Βρυξελλών οι οποίοι εδώ και καιρό το φυσάνε και δεν κρυώνει ότι η κυβέρνηση της κας Μέρκελ δεν τους παίζει πλέον – συνεχώς τους παρακάμπτει, αναγκαζόμενοι να μαθαίνουν τις σκέψεις της από τις ειδήσεις. Να σου τους λοιπόν να συντάσσονται με την άποψη των τραπεζιτών εναντίον ενός σημαντικού ελληνικού κουρέματος (το οποίο, όπως έγραφα και προχθές, αποτελεί την φοβέρα με την οποία το Βερολίνο προωθεί την επανακεφαλαιοποίηση).

Το αποτέλεσμα αυτής της αμφίρροπης Μάχης της Επανακεφαλαιοποίησης είναι απλό: Η Κρίση φουντώνει τόσο στο μέτωπο του τραπεζικού Τομέα όσο και σε εκείνο του δημόσιου χρέους. Οι εταιρείες αξιολόγησης μόλις υποβάθμισαν την Ισπανία, για τρίτη φορά, και (σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες) ετοιμάζονται να υποβαθμίσουν το Βέλγιο και την Ιταλία. Παράλληλα, επιδίδονται σε ένα κύμα υποβαθμίσεων των ευρωπαϊκών τραπεζών το οποίο συνάδει απόλυτα με αυτό που γράφω ένα χρόνο τώρα σε αυτή την στήλη, δηλαδή ότι ο ευρωπαϊκός τραπεζικός τομέας δεν δύναται να αποφύγει την κατάρρευση με τις πολιτικές που ακολουθεί η ΕΕ σήμερα.

Την περασμένη εβδομάδα βρισκόμουν στην πλούσια και πλεονασματική Ολλανδία (εξ ου και δεν υπήρξε Δελτίον την περασμένη Παρασκευή – συγγνώμη) για δύο ομιλίες με θέμα (τι άλλο;) την Κρίση. Εκεί διαπίστωσα την απόλυτη σύγκρουση επιφαινόμενου και υποβόσκουσας πραγματικότητας. Μια χώρα με εντυπωσιακά πλεονάσματα, χαμηλό χρέος, δυναμική οικονομία. Μια χώρα που καμία Κρίση δεν είναι εμφανής. Κι όμως. Πίσω από την βιτρίνα κρύβεται το τεράστιο άγχος που προκαλεί ένα βουνό ιδιωτικών χρεών. Έχοντας ένα φορολογικό σύστημα το οποίο σε τιμωρεί αν δεν πάρεις μεγάλα δάνεια (στεγαστικά για το σπίτι σου ή επιχειρηματικά για την επιχείρησή σου), οι Ολλανδοί είναι τόσο πιο πολύ βουτηγμένοι στο χρέος όσο πλούσιοι φαίνονται. Π.χ., αν έχεις δικό σου σπίτι και δεν χρωστάς στην τράπεζα, πληρώνεις πολύ περισσότερο φόρο – άρα έχεις κάθε κίνητρο να μην αποπληρώνεις το σπίτι σου, ακόμα κι αν έχεις τα χρήματα. Το ίδιο και με την επιχείρησή σου – δεν σε συμφέρει να μην πάρεις νέο δάνειο με το που αποπληρώνεις το προηγούμενο. Έτσι, το δημόσιο χρέος μπορεί να είναι μικρό και η χώρα πλούσια αλλά το ιδιωτικό χρέος προς τις τράπεζες είναι μνημειώδες. Γιατί αυτό είναι πρόβλημα; Επειδή το κράτος και οι πολίτες σιγά-σιγά ανακαλύπτουν ότι οι τράπεζές τους είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης χωρίς όμως να καταρρέουν (υποβασταζόμενες από το Ευρωπαϊκό δημόσιο). Όπερ μεθερμηνευόμενο ότι κάποια στιγμή θα σταματήσουν να χορηγούν νέα δάνεια επί δανείων, θα αρχίσουν να ανεβάζουν τα επιτόκια κλπ. Τότε, η φούσκα του ιδιωτικού χρέους θα σκάσει, όπως έσκασε στην Ελλάδα η φούσκα του δημόσιου χρέους, με τραγικά για τον μέσο Ολλανδό αποτελέσματα. Πως αντιδρούν οι Ολλανδοί; Με πανικό. Αδυνατούν να δούνε το δάσος και επικεντρώνονται στο δένδρο. Τους είναι πιο εύκολο να ‘τα ρίχνουν’ στο ελληνικό δημόσιο χρέος και να απαιτούν μεγαλύτερη αυστηρότητα προς τους νότιους, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μην συζητούν το δικό τους μη βιώσιμο ιδιωτικό χρέος. Ευτυχώς, παρατήρησα παράλληλα μια όλο και μεγαλύτερη τάση τους να κατανοήσουν την συστημική υφή της Κρίσης, το γεγονός ότι τα δικά τους πλεονάσματα είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, της ίδιας Κρίσης, των δικών μας ελλειμμάτων καθώς και της ρίζας του κακού που φυτρώνει βαθειά στο τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης.

Από τα παραπάνω φαίνεται, νομίζω, το πόσο λίγο απασχολεί τους Ευρωπαίους η Ελλάδα, οι διαρθρωτικές μας αλλαγές, η βιωσιμότητα του χρέους μας, η κατάσταση της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα. Ήρθε η ώρα να το καταλάβουμε. Το ελληνικό κούρεμα, η κατάρρευση της ελληνικής κοινωνίας κάτω από την πίεση της λιτότητας (την οποία κάποιοι στον ΟΗΕ κρίνουν ότι μπορεί και να παραβιάζει κάποια βασικά ανθρώπινα δικαιώματα), η κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όλα αυτά είναι παντελώς απόντα από την οθόνη του ραντάρ τους. Μπλεγμένοι σε μια τιτάνια σύγκρουση με τους δικούς τους τραπεζίτες, οι Βορειο-Ευρωπαίοι πολιτικοί νοιάζονται για την Ελλάδα μόνο στον βαθμό που η χώρα μας τους προσφέρει κάποιο όπλο στην μεταξύ τους σύγκρουση, κάποιο άλλοθι, κάποιο μέσο για την εξυπηρέτηση δικών τους στόχων. Δεν τους κακίζω. Κακίζω όσους εξ ημών συνεχίζουν να νομίζουν ότι η Τρόικα θέλει το καλό μας (για να κλέψω μια ατάκα του Αρτέμη Μάτσα).