1 Αβγούστου 1973 – ώρα Αθήνας 00.01

Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει

Την τιμή μπορείς μονάχα να τη χάσεις

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΖΑΒΟΥΔΑΚΗ

http://www.ametanohtos.gr/?p=358

 

Πέρασαν 40 χρόνια από κείνη τη μοιραία μέρα που ο Νίκος Ζαχαριάδης πέρασε το κατώφλι της Ιστορίας. Γραμματέας επί 25 χρόνια του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας ο Ζαχαριάδης σφράγισε την πορεία του ΚΚΕ αλλά και της Ελλάδας καθώς ηγήθηκε του κόμματος σε μια ιστορική καμπή κατά την οποία το ΚΚΕ και οι σύμμαχοι του χτύπησαν την πόρτα της εξουσίας.

Ελάχιστοι άνθρωποι λατρεύτηκαν σαν άγιοι από τους οπαδούς τους και αναθεματίστηκαν με τόσο μίσος από τους αντιπάλους τους. Ένας από αυτούς που η μοίρα τούς επεφύλαξε μια τέτοια αμφίβολη «τιμή» ήταν ο Νίκος Ζαχαριάδης. Ακόμα και σήμερα, ο Ζαχαριάδης παραμένει μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα τόσο για τους πολιτικούς αντιπάλους του ΚΚΕ όσο και για εκείνους που, σαν σύντροφοι και συνεργάτες του, αρχικά τον περιέβαλλαν με φωτοστέφανο για να του φορτώσουν αργότερα όλα τα υπαρκτά κι ανύπαρκτα αμαρτήματα του κομμουνιστικού κινήματος.

Ο Νίκος γεννήθηκε στις 27 Απριλίου 1903 στην Ανδριανούπολη. Η οικογένεια του ήταν μάλλον εύπορη. Ο πατέρας του ήταν αντιπρόσωπος της γαλλικής εταιρίας καπνού Regieκι αυτό ανάγκαζε την οικογένεια να μετακινείται σε διάφορες βαλκανικές πόλεις.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, η οικογένεια αντιμετώπισε βιοποριστικά προβλήματα. Έτσι, ο νεαρός Νίκος πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη όπου δουλεύει σαν εργάτης στο λιμάνι. Εκεί μπολιάζεται με τις επαναστατικές ιδέες της εποχής και πλημμυρίζει από τον ενθουσιασμό που σκορπά η νίκη της Οκτωβριανής επανάστασης στη Ρωσία. Μπαρκάρει κρυφά σε ρώσικο πλοίο και φτάνει στην επαναστατημένη Ρωσία μαζί με πολλούς άλλους εθελοντές της εποχής για να υπερασπιστούν την επανάσταση από τις επεμβάσεις των χωρών της Αντάντ. Κι εδώ αναφέρεται ένα γεγονός που συμβάλλει στο θρύλο του μεγάλου αρχηγού: λέγεται πως αποκάλυψε ένα Ρώσο εμιγκρέ που δούλευε για τους αντεπαναστάτες, τον απήγαγε και τον μετέφερε στη Ρωσία.

Γίνεται μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Σύντομα, ξεχωρίζει για το πάθος του και στέλνεται στο «Πανεπιστήμιο των Εργαζόμενων της Ανατολής» μια σχολή εκπαίδευσης και προετοιμασίας στελεχών που θα επανδρώσουν μελλοντικά τα κομμουνιστικά κόμματα των βαλκανικών χωρών. Στα ρώσικα η σχολή αυτή ονομαζόταν «Κομμουνιστιτσέσκαγια Ουνιβερσιτάτ Τραβαγιέρσκι Βαστόκ» και τα αρχικά της ήταν ΚΟΥΤΒ. Αυτά τα αρχικά θα γίνουν αργότερα το ψευδώνυμο του Ζαχαριάδη ο οποίος υπογράφει τα άρθρα του με το ψευδώνυμο «Κούτβης» ή, απλά, «Κ». Το 1924 κατεβαίνει μαζί με άλλους Κούτβηδες στην Ελλάδα και δουλεύει σαν παράνομο στέλεχος στο Βόλο, τη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά.

Στο σημείο αυτό, για την καλύτερη κατανόηση αυτής της περιόδου, αξίζει ν΄ ανοιχθεί μια μικρή παρένθεση.

Το 1918 ιδρύεται στο Πειραιά το «Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος» (το ΣΕΚΕ) το οποίο από το 1921 αποδέχεται τους όρους της Κομμουνιστικής Διεθνούς και γίνεται το Ελληνικό Τμήμα της με την επωνυμία «Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας». Το ΚΚΕ, στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του, ταλανίζεται από εσωτερικές διαφωνίες οι οποίες ουσιαστικά το αδρανοποιούν και το αναγκάζουν σε συνεχείς ομφαλοσκοπήσεις. Ταυτόχρονα, συγκρούεται ιδεολογικά με τους έλληνες οπαδούς του Λεβ Τρότσκι οι οποίοι, από το όνομα του περιοδικού τους «Αρχείον Μαρξισμού», αποκαλούνται «αρχειομαρξιστές» ή, απλά, «αρχείοι». Οι συγκρούσεις σε πολλές περιπτώσεις αποκτούν βίαιο χαρακτήρα.

Ο Ζαχαριάδης παίζει ενεργό ρόλο και στις δυο αντιπαραθέσεις. Μάλιστα, μια από τις κατηγορίες που θα τον βαραίνουν για χρόνια είναι η αυτουργία για το φόνο του αρχειομαρξιστή Γεωργοπαπαδάκου στο Βόλο. Γενικά, ο Ζαχαριάδης την περίοδο αυτή –αν και μέσο στέλεχος του κόμματος- αποκτά φήμη στα μέλη του ΚΚΕ για τις οργανωτικές του ικανότητες, και την ιδεολογική του κατάρτιση. Όχι όμως και στην ηγεσία. Τα τότε ανώτερα στελέχη του κόμματος τον θεωρούν «θερμόαιμο», «τυχοδιώκτη», «τουρκόσπορο» και περίπου «ξένο σώμα» εξαιτίας της φοίτησης του στο ΚΟΥΤΒ. Οι τότε ηγέτες του κόμματος αποκαλούν περιφρονητικά τους Κούτβηδες «Χατζήδες» επειδή προέρχονται από τα «Ιεροσόλυμα» του κομμουνισμού.

Αντίθετα, όσα μέλη του κόμματος συνεργάζονται μαζί του δείχνουν μεγάλη αφοσίωση και θαυμασμό στο πρόσωπο του. Αυτός ο θαυμασμός γίνεται δέος μόλις μαθεύονται οι κινηματογραφικές του αποδράσεις από τις φυλακές. Μια από αυτές είναι χαρακτηριστική. Τιςπρώτες μέρες του εγκλεισμού του στις φυλακές Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ), ο Ζαχαριάδης μονομαχεί με τον ποινικό «αρχηγό» της φυλακής, τον λήσταρχο Σαλικουρτζή, και κερδίζει το σεβασμό όλων των κρατουμένων. Στη συνέχεια, μιμούμενος τον προκάτοχο του, αφήνει μεγάλη γενειάδα τέτοια που να γίνει σημείο αναφοράς από όλους. Τέλος, ζητά από συντρόφους του να του φέρουν στη φυλακή ένα κοστούμι και, την ώρα του επισκεπτηρίου, ξυρίζεται, φορά το κοστούμι και… βγαίνει σαν κύριος από την πύλη μαζί με τους επισκέπτες των κρατουμένων. Το 1929 επιστρέφει στη Μόσχα για σπουδές και γνωρίζεται με το άμεσο περιβάλλον του Στάλιν και ιδιαίτερα τον Λαβρέντι Μπέρια.

Στο μεταξύ, στο ΚΚΕ έχει ξεσπάσει η περιβόητη «φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές»που χωρίζει το κόμμα σε δυο κομμάτια. Τελικά, καθώς το ελληνικό τμήμα της βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης, το 1931 η ΚΔ αποφασίζει να επέμβει. Καλεί στελέχη και των δυο πλευρών στη Μόσχα και απευθύνει έκκληση στα μέλη του κόμματος. Συστήνεται νέα Κεντρική Επιτροπή από στελέχη και των δυο ομάδων και δυο στελέχη που προτείνει η ΚΔ: τον Γιάννη Κωνσταντινίδη γνωστότερο σαν «Άσημο Ασημίδη» και το Νίκο Ζαχαριάδη. Ο Ζαχαριάδης εκλέγεται Γραμματέας της νέας ΚΕ. Είναι μόλις 28 ετών.

Στο τιμόνι του ΚΚΕ

Το 1931 αποτελεί ορόσημο για την πορεία του ΚΚΕ. Το, μέχρι τότε, μικρό κόμμα, βοηθούμενο και από τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής, δυναμώνει οργανωτικά και αυξάνει ραγδαία την επιρροή του στο λαό. Το 1932 δημιουργεί το Ενιαίο Μέτωπο Αγροτών-Εργατών το οποίο κερδίζει το 5% του εκλογικού σώματος και εκλέγει 12 βουλευτές. Η διείσδυση των κομμουνιστών σε εργατικά σωματεία και φορείς πολλαπλασιάζεται. Σύντομα, το ΚΚΕ εκφράζει το μεγαλύτερο τμήμα των φτωχών εργατών και αποκτά ικανοποιητικές βάσεις στην ύπαιθρο. Όλα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη αξία γιατίπραγματοποιούνται σε περίοδο ενός ανελέητου αντικομουνισμού που ξεκινά με τοΙδιώνυμο του «δημοκράτη» Βενιζέλου και συνεχίζεται με τις κατ’ εξοχήν αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις που καταλήγουν στην τεταρταυγουστιανή δικτατορία. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’30, για το κράτος η έννοια «κομμουνιστής» είναι ταυτόσημη μ’ εκείνη του πιο επικίνδυνου εχθρού της κάστας που κυβερνά τη χώρα. Σ’ αυτές τις συνθήκες, το ΚΚΕ γίνεται σημαντική πολιτική δύναμη. Αυτή η επιτυχία πιστώνεται στον πολιτικό λογαριασμό του Ζαχαριάδη χωρίς ο ίδιος να δείχνει τάσεις οικειοποίησης της. Είναι χαρακτηριστικό πως, από το 1931 μέχρι το 1934, ελάχιστα μέλη του ΚΚΕ ξέρουν ποιος είναι ο ηγέτης του κι ακόμα λιγότερα μπορούν να αναγνωρίσουν το πρόσωπο του. Ο Ζαχαριάδης, πιστός στους κανόνες του μπολσεβίκικου συνωμοτισμού, δεν αποκαλύπτεται. Καθοδηγεί το κόμμα από το παρασκήνιο.

Το 1936 δημοσιεύεται, εν αγνοία του, στον «Ριζοσπάστη» ένα άρθρο-αγιογραφία γραμμένο από τον Στέλιο Σκλάβαινα με τίτλο «Αυτός μας οδηγεί». Το άρθρο, που προκαλεί την οργή του Ζαχαριάδη, σηματοδοτεί την αρχή της προσωπολατρίας του. Από τότε τραγούδια και ποιήματα υμνούν τις «υπεράνθρωπες» ικανότητες του.

Ο ίδιος επιμένει να παραμένει στο παρασκήνιο. Ακόμα και το Σύμφωνο Ενιαίου Μετώπου –Φιλελευθέρων δεν το υπογράφει ο ίδιος μαζί με το Σοφούλη αλλά ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Μετώπου Στ. Σκλάβαινας. Όμως, η Ασφάλεια βρίσκεται πλέον για τα καλά στο κατόπι του.

Με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά, ο Ζαχαριάδης είναι από τους πρώτους που συλλαμβάνονται. Σύντομα θα τον ακολουθήσει το σύνολο σχεδόν των στελεχών του κόμματος. Ο αρχηγός κρατείται στην τρομερή Ακτίνα Θ’ των φυλακών της Κέρκυρας σε συνθήκες ιδιαίτερα απάνθρωπες (στο ίδιο κολαστήριο βρήκε τραγικό θάνατο ο γραμματέας της κομμουνιστικής νεολαίας Χρήστος Μαλτέζος στον οποίο κάρφωσαν πέταλα στα πέλματα και τον «αυτοκτόνησαν»).

Η Ασφάλεια του Μανιαδάκη έχει επιφέρει στο ΚΚΕ συντριπτικά χτυπήματα. Καταφέρνει να φτιάξει δική της «Κεντρική Επιτροπή» και να εκδίδει δικό της «Ριζοσπάστη» με πρώην στελέχη του κόμματος που έγιναν πράκτορες της.

Από την απομόνωση της Κέρκυρας, ο Ζαχαριάδης συλλαμβάνει παράτολμα σχέδια. Ζητά από στελέχη του κόμματος να υπογράψουν ψεύτικη δήλωση μετάνοιας για να βγουν από τη φυλακή και να οργανώσουν νέους κομματικούς πυρήνες. Τα σχέδια αυτά, εκτός από την εξασφαλισμένη εκ των προτέρων αποτυχία τους, θα δώσουν αργότερα όπλα στους πολέμιους του να τον κατηγορήσουν για «τυχοδιωκτισμό».

Μέσα στη φυλακή, σε άθλιες συνθήκες, ο Ζαχαριάδης κάνει πράξη τη δική του τρίπτυχη διδαχή στους κρατούμενους: «Αγάπα το κελί σου, τρώγε όλο το φαί σου και διάβαζε πολύ». Καταφέρνει να γράψει σε πανί από πουκάμισο μια μελέτη για τον «Αληθινό Παλαμά» και ένα «Δοκίμιο της Ιστορίας του ΚΚΕ».

Το φθινόπωρο του 1940 ο Μανιαδάκης μεταφέρει το Ζαχαριάδη στην Αθήνα και τον κρατά στην Ασφάλεια. Εκεί, στις 31 Οκτώβρη, ο Ζαχαριάδης συντάσσει το περίφημο «Ανοιχτό Γράμμα» με τον οποίο καλεί το λαό της Ελλάδας, που υπέφερε από τη δικτατορία, να παραμερίσει τις αντιδράσεις του και να δώσει τον υπέρ πάντων αγώνα στον πόλεμο «ενάντια στον φασισμό του Μουσολίνι» με έπαθλο «μια Ελλάδα της λευτεριάς».

Το γράμμα αυτό συνταράσσει τους κομμουνιστές της Ευρώπης που έχουν μουδιάσει μετά την υπογραφή του Συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ. Στο μέλλον, το γράμμα θα αποτελέσει άλλο ένα «καρφί» στο «φέρετρο» του επειδή, τάχα, έδινε «ανεπιφύλακτη» στήριξη στην… κυβέρνηση Μεταξά. Τόση είναι η «στήριξη» στο Μεταξά, ώστε η κυβέρνηση, για να δείξει την «ευγνωμοσύνη» της στο συντάκτη του, τον παραδίδει από τους πρώτους στη γερμανική Γκεστάπο η οποία τον μεταφέρει στο Νταχάου.

Ο Ζαχαριάδης παραμένει έγκλειστος στο Νταχάου μαζί με άλλους ευρωπαίους κομμουνιστές ηγέτες. Απελευθερώνεται από τους αμερικάνους τον Απρίλη του 1945. Η «ατυχία» του να μην πεθάνει στο Νταχάου θα αποτελέσει για τον Μάρκο Βαφειάδη «απόδειξη» πως ο Ζαχαριάδης είναι «πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις». Η κατηγορία αυτή, που απορρίπτεται από τον Στάλιν το 1950, θα καταδιώκει το Ζαχαριάδη μέχρι το τέλος της ζωής του (και θα γίνει η κύρια αιτία του θανάτου του) καθώς η τότε ηγεσία του ΚΚΕ άργησε να την ξεκαθαρίσει παρά τις μαρτυρίες συγκρατούμενων του που βεβαίωναν για την αταλάντευτη στάση του στο Νταχάου (μάλιστα ο αυστριακός κομμουνιστής Όσκαρ Χίνκελ σημείωνε ότι ονόμασε τον γιο του Νίκο δείχνοντας έτσι το θαυμασμό του στον συγκρατούμενο του).

Το μεσουράνημα

Το Μάη του 1945 ο Ζαχαριάδης επιστρέφει στην Ελλάδα. Στο διάστημα της απουσίας του έχει γραφτεί η εποποιία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ αλλά και οι τραγωδίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και, τελικά, της Βάρκιζας όπου το πιο δυναμικό αντιστασιακό κίνημα της Ευρώπης υποδουλώθηκε μόνο του στους Άγγλους. Ο Ζαχαριάδης λατρεύεται σαν Θεός. Οι κομμουνιστές και οι ΕΑΜίτες στηρίζουν πάνω του τις ελπίδες για αντιστροφή του κλίματος. Όμως, η ευθύνη είναι τεράστια και ο χρόνος λίγος.

Ο Ζαχαριάδης, αν και θεωρεί καταστροφική τη Συμφωνία της Βάρκιζας, την υπερασπίζεται θεωρώντας τη «κρατική πράξη». Αργότερα, θα κατηγορηθεί επειδή δεν καταδίκασε τη Συμφωνία. Κύριοι κατήγοροι του αυτοί που… την υπέγραψαν ενόσω εκείνος βρισκόταν στο Νταχάου. Ο Ζαχαριάδης δεν συνειδητοποιεί έγκαιρα πως οι Άγγλοι δεν θα αφήσουν τους κομμουνιστές να συνυπάρξουν με τα δικά τους όργανα. Αυτή η καθυστέρηση δίνει χρόνο στον παρακρατικό μηχανισμό να αλώσει τη χώρα, να στερήσει από το ΕΑΜ πολλούς μαχητές που βιώνουν την κόλαση στον «Παρθενώνα» της Μακρονήσου και, σταδιακά, να αποκόψει τους κομμουνιστές από τους ΕΑΜικούς συμμάχους τους.

Όταν πια ο Ζαχαριάδης θα διαπιστώσει πως το δίλημμα είναι «σφαγή ή αντίσταση», το παιχνίδι έχει πια χαθεί. Ο μονόπλευρος εμφύλιος που υποβόσκει από το 1944, κηρύσσεται επίσημα στα τέλη του 1947 και, τελικά, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, παρά τον ηρωικό αγώνα του, λυγίζει από την υπεροπλία των αντιπάλων του. Στις 30 Αυγούστου 1949 οι τελευταίοι μαχητές του περνούν τα αλβανικά σύνορα. Μαζί τους και ο αρχηγός του ΚΚΕ.

Οι μαχητές του ΔΣΕ μοιράζονται σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Ρουμανία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία, μα το κύριο τμήμα τους εγκαθίσταται στην πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν, το Τασκέντ. Ο Ζαχαριάδης και η υπόλοιπη ΚΕ παραμένουν στο Βουκουρέστι.

Η «σταύρωση»

Η περίοδος 1950-1956 είναι περίοδος σκληρής κριτικής στην ηγεσία του κόμματος για τις αιτίες που οδήγησαν στην ήττα. Στελέχη σαν τον Καραγιώργη, τη Χρύσα Χατζηβασιλείου, τον Παρτσαλίδη, τον Κολιγιάννη και άλλους θεωρούν αποκλειστικά υπεύθυνο τον Ζαχαριάδη. Οι περισσότεροι διαγράφονται από το κόμμα. Μέχρι το 1953, ο Ζαχαριάδης έχει τη στήριξη του Στάλιν ο οποίος, εκτός από την αληθινή εκτίμηση που του έχει, δεν ξεχνά πως ο Ζαχαριάδης του έδωσε το πιο ακαταμάχητο όπλο εναντίον του Τίτο: η διείσδυση τμημάτων του αστικού στρατού μέσα από το έδαφος της Γιουγκοσλαβίας στο Καϊμακτσαλάν, διογκώνεται από τους εκεί υπεύθυνους του ΔΣΕ και εμφανίζεται σαν «πισώπλατο χτύπημα του Τίτο». Ο Ζαχαριάδης το υιοθετεί καθώς η διόγκωση του σταματά τη συζήτηση για όλες τις άλλες αιτίες της ήττας. Το περίεργο είναι πως αργότερα θα εγκαλέσουν το Ζαχαριάδη ότι επέβαλε αυτή τη θέση στο ΚΚΕ και στο… ΚΚΣΕ εκείνοι ακριβώς που του υπέβαλλαν αυτή την ιδέα. Στη 7^η Ολομέλεια του 1957 ο Αλέκος Παπαναγιώτου, υπεύθυνος του ΔΣΕ στο Καϊμακτσαλάν, σε ρόλο εισαγγελέα, ρωτά θρασύτατα τον Ζαχαριάδη σε ποιες εκθέσεις στηρίχθηκε για να «εφεύρει» το πισώπλατο χτύπημα για να πάρει την απάντηση «Στις δικές σου σύντροφε».

Το 1953, μετά θάνατο του Στάλιν, αρχίζει στο ΚΚΣΕ μάχη ομάδων για την εξουσία. Επικρατεί η ομάδα του Νικήτα Χρούστσεφ η οποία θέλει να ξεμπερδεύει με τον Στάλιν και τους επιγόνους του. Μια σειρά ηγέτες κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης απομακρύνονται με συνοπτικές διαδικασίες.

Η τύχη του Ζαχαριάδη είναι προγραμμένη. Πρέπει, όμως, να φανεί πως προέρχεται από τη βάση του ΚΚΕ κι όχι από επέμβαση του ΚΚΣΕ. Ένα πλήθος αρχείων δείχνουν σήμερα πως οι Σοβιετικοί πλησίασαν εκείνο το διάστημα όλα τα στελέχη του ΚΚΕ που είχαν συγκρουστεί με τον Γραμματέα. Οι περισσότεροι στρατολογήθηκαν χωρίς να αντιληφθούν πως συμμετέχουν σε πολιτικά παιχνίδια. Ήταν πεπεισμένοι πως υπερασπίζουν τη ΣΕ εμπνεόμενοι από το απερίγραπτο τσιτάτο του Δ. Παρτσαλίδη πως «ποτέ δεν θα φτάσουμε τους σοβιετικούς συντρόφους» κι ότι πρέπει «ο στρατηγός του ΔΣΕ να βαρά προσοχή στον τελευταίο σοβιετικό στρατιώτη» (όλα αυτά τα έλεγε τότε ο άνθρωπος που το 1968 σήκωσε την παντιέρα της «απελευθέρωσης» του ΚΚΕ από τα «δεσμά» της «Σοβιετολατρίας» και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «ΚΚΕ εσωτερικού»).

Σαν πεδίο σύγκρουσης επιλέγεται το Τασκέντ όπου μένουν χιλιάδες μαχητές του ΔΣΕ. Αρχικά, επιχειρείται η δημιουργία κλίματος κατά του Ζαχαριάδη αλλά η προσπάθεια αποτυγχάνει καθώς η συντριπτική πλειοψηφία στηρίζει την ηγεσία της. Μεθοδικά, με την απροκάλυπτη ανάμειξη των σοβιετικών αρχών, τοποθετούνται στα όργανα της ΚΟ του Τασκέντ αντιηγετικοί. Σιγά σιγά, τα όργανα αρχίζουν να στέλνουν «εκκλήσεις» στο ΚΚΣΕ να επέμβει για να διορθώσει την «ανωμαλία» του ΚΚΕ. Η διαφωνία της ΚΟ Τασκέντ με τα όργανα της είναι αβυσσαλέα.

Το 1955, κλιμάκιο της ΚΕ με επικεφαλής το Ζαχαριάδη επισκέπτεται το Τασκέντ. Εκεί εκτελούνται προσχεδιασμένες από το ΚΚΣΕ βίαιες συγκρούσεις αντιηγετικών με οπαδούς του Ζαχαριάδη. Τελικά, οι αντιηγετικοί της ΚΟ αντικαθίστανται με πιστούς στην ηγεσία .Αυτό χαροποιεί την κομματική βάση του Τασκέντ. Για τους Σοβιετικούς αυτή είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι.

Τον Φλεβάρη του 1956,ο Ν. Ζαχαριάδης εκπροσωπεί το ΚΚΕ, στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Στο μέσο του Συνεδρίου, οι Σοβιετικοί του ζητούν να παρουσιαστεί μπροστά σε μια Επιτροπή που έχει συσταθεί για να ασχοληθεί με «το πρόβλημα του ΚΚΕ». Πρόεδρος της ο ΓΓ του Ρουμάνικου κόμματος Γκεόργκι Γκεοργκίου Ντεζ και μέλη της ο Όττο Κούσινεν της ΚΕ του ΚΚΣΕ και αντιπρόσωποι των ΚΚ Βουλγαρίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας και Τσεχοσλοβακίας. Ο Ζαχαριάδης παραμένει σε περιορισμό την ώρα που η Επιτροπή πραγματοποιεί την 6^η«πλατειά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ» στην οποία παίρνουν μέρος ελάχιστα μέλη της ΚΕ, πολλά μεσαία στελέχη του κόμματος και πολλοί διαγραμμένοι. Όλοι τους αντιζαχαριαδικοί. Στον επί 25 χρόνια Γραμματέα του κόμματος αποδίδονται φοβερές κατηγορίες που επισύρουν ακόμα και το θάνατο. Ο Ζαχαριάδης κατηγορείται για τυχοδιωκτισμό, συνεργασία με τον ταξικό αντίπαλο, αυτουργία σε δολοφονίες, είναι ύποπτος ως  πράκτορας των Άγγλων, και- το πιο εξωφρενικό- αντισοβιετικός. Ο άνθρωπος που αποκαλούσαν «άνθρωπο της Μόσχας μέσα στο ΚΚΕ» τώρα χαρακτηρίζεται «ορκισμένος εχθρός της ΣΕ». Η μεγαλύτερη «απόδειξη» του «αντισοβιετισμού» του είναι η θέση των «δύο πόλων» με την οποία ο Ζαχαριάδης δήλωνε πως η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, έπρεπε να ισορροπεί ανάμεσα σε δυο πόλους:τον ιμπεριαλιστικό πόλο που εξέφραζε η Αγγλία και αργότερα οι ΗΠΑ και τον σοσιαλιστικό πόλο και τη ΣΕ. Μια θεωρία που αργότερα η Γιουγκοσλαβία του Τίτο (τι ειρωνεία!) κάνει επίσημη κρατική πολιτική της. Τελικά, η «Ολομέλεια» καθαιρεί τον απόντα Ζαχαριάδη.

Η επέμβαση του ΚΚΣΕ ολοκληρώνεται το Μάρτη του 1957 με την «7^η Ολομέλεια» η οποία, με την ίδια σύνθεση, διαγράφει τον Ζαχαριάδη από μέλος του ΚΚΕ. Στο Ζαχαριάδη επιτρέπουν να παρευρεθεί αλλά η προσπάθεια του να υπερασπιστεί τη δράση του αντιμετωπίζεται με ύβρεις, προπηλακισμούς και απειλές από «τους μαγκουροφόρους του Τασκέντ» όπως ο ίδιος τους αποκαλεί.

Ο έκπτωτος ηγέτης γίνεται πολιτικός εξόριστος και διορίζεται διευθυντής ενός «λεσπρομχόζ» (μιας δασικής μονάδας) που βρίσκεται στο Μποροβιτσί το οποίο απέχει 101 χιλιόμετρα από τη Μόσχα (σύμφωνα με τους νόμους της ΣΕ οι εξόριστοι έπρεπε να ζουν σε περιοχές που απέχουν πάνω από 100 χιλιόμετρα από μεγάλες πόλεις). Και από εκεί ο Ζαχαριάδης προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του και το κόμμα του.

Το 1963 πηγαίνει κρυφά στη Μόσχα και επιδίδει γράμμα του στην ελληνική πρεσβεία ζητώντας από «την κυβέρνηση Καραμανλή» να του επιτρέψει να δικαστεί στην Ελλάδα «για όλα τα εγκλήματα» που τον βαρύνουν ώστε, μέσα από τη δίκη του, να ξεκαθαριστεί η υπόθεση του. Η κυβέρνηση Καραμανλή κωφεύει. Αντίθετα, η σοβιετική κυβέρνηση αντιδρά ακαριαία. Χαρακτηρίζει τον Ζαχαριάδη σαν «άτομο άνευ ιθαγένειας» (δηλαδή χωρίς κανένα ατομικό δικαίωμα) και, με το όνομα Νικολάι Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ, τον μεταφέρει στο Σουργκούτ της Γιακουτίας (στην τοπική διάλεκτο «Σουργκούτ» σημαίνει «τόπος εξορίας»).Στα 10 χρόνια που ζει εκεί ο «Νικολάγιεφ» κάνει εκκλήσεις και απεργίες πείνας για να αποκατασταθεί το όνομα του.

Τελικά, την 1^η Αυγούστου 1973 αυτοκτονεί θεωρώντας πως αυτή είναι η ύστατη πολιτική του μάχη. Το γράμμα, που απευθύνει σαν «εξομολόγηση προς τους Κουκουέδες» λίγα λεπτά πριν περάσει τη θηλιά στο λαιμό, το ονομάζει «Μήνυμα από την άλλη μεριά» και ξεκινά με τη φράση «Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει. Την τιμή μπορείς μονάχα να τη χάσεις». Ξεκαθαρίζει πως το ΚΚΕ παραμένει το κόμμα του και καυτηριάζει όσους θα επιχειρήσουν να το πλήξουν επικαλούμενοι τη δική του περίπτωση.

Ενώ στο παγερό Σουργκούτ η ώρα είναι 4 το απόγευμα, εκείνος μέσα στο σπίτι της οδού Ναγκόρναγια 31-1 κοιτά το ρολόι του που δεν του άλλαξε την ώρα από τον Αύγουστο του 1949 που άφησε το Γράμμο. Το ρολόι δείχνει «1 Αβγούστου 1973 – ώρα Αθήνας 00.01»Η προθεσμία, που είχε θέσει στον εαυτό του και το ΚΚΣΕ, έχει μόλις εκπνεύσει. Από κείνη τη στιγμή ο Ζαχαριάδης περνά τα σύνορα της ζωής και παραδίνεται στην Ιστορία.

Αντί επιλόγου

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, με τη ζωή και τη δράση του, σφράγισε και θετικά και αρνητικά τις εξελίξεις στο ΚΚΕ και την Ελλάδα. Λάθη έκανε πολλά. Όμως, κανείς ακόμα κι ο πιο ορκισμένος εχθρός του δεν μπορεί να κατηγορήσει για φιλοτομαρισμό και ιδιοτέλεια έναν άνθρωπο που πέρασε τη μισή σχεδόν ζωή του φυλακισμένος από τους ταξικούς του αντιπάλους αλλά και τους ομοϊδεάτες του.

Ο Ζαχαριάδης κέρδισε πολλά. Κυρίως το θαυμασμό φίλων και αντιπάλων στα χρόνια που το άστρο του μεσουρανούσε. Έχασε ακόμα περισσότερα όταν έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος, ο αίρων τας αμαρτίας του ΚΚΕ. Το μόνο που δεν έχασε ακόμα και με τίμημα τη ζωή του ήταν η τιμή του.

Σήμερα, ο Νίκος Ζαχαριάδης αποτελεί ένα αίνιγμα και μια πρόκληση για τον Ιστορικό. Για πολλούς αποτελεί μύθο. Για τους ιστορικούς, «η ιστορική άγνοια βοηθάει να γεννηθούν μύθοι με θετική ή αρνητική φόρτιση. Κι από τους μύθους κανείς δεν βγαίνει κερδισμένος».

Έτσι, λοιπόν, το χρέος του Ιστορικού είναι να μελετήσει, ανεπηρέαστος από τα πάθη της εποχής, το φαινόμενο Ζαχαριάδη και να τον αποδώσει στην Ιστορία απαλλαγμένο τόσο από το θυμίαμα των υμνητών του όσο και από το ανάθεμα των επικριτών του.

[audio:http://www.fileden.com/files/2008/2/22/1775224/reqviem%20sto%20NZ.mp3]

Το παραπάνω μουσικό ρέκβιεμ στο Νίκο Ζαχαριάδη μπορείτε να το βρείτε εδώ