Το Κτήμα του ποιητή Νίκολας Κάλας στα Χρούσα

Περί ερειπίων αντί προλόγου ΄Oταν πριν από 30 χρόνια ο Ιωάννης Τραυλός συνέταξε επιστολή προς το Υπουργείο Πολιτισμού, που αφορούσε στη διάσωση και προστασία του Λοιμοκαθαρτηρίου της Σύρας, ένα από τα πρώτα και τα πιο ενδιαφέροντα, από κατασκευαστική και αρχιτεκτονική άποψη, δημόσια κτήρια του νεοσύστατου κράτους της Ελλάδας, δεν περίμενα πως όλη αυτή η προσπάθεια και η συγκινητική επιμονή του επιστήμονα θα έπεφτε στο κενό και θα οδηγούσε τον ίδιο σε κρατητήριο της Ερμούπολης, μετά από διένεξη που είχε με ντόπιους, που κατά το σούρουπο βγήκαν για σεργιάνι και ‘αποψίλωση’ των Λαζαρέτων. Σήμερα το κτηριακό αυτό συγκρότημα καταρρέει πέφτοντας θύμα μιας παράλογης κι ανάλγητης σιωπής και μιας ανελέητης άγνοιας, που ίσως βασανίζει μερικούς, αλλά άλλους τους κοιμίζει. Στέγη και φυλακή. Καταφύγιο και αλητεία. Λοιμοκαθαρτήριο ΄Ασυλο φρενοβλαβών Φυλακή Κατοικία μεταναστών. Τόπος απόκληρων Χώρος πρόβας θανάτου. ΄Ενα ακόμη ποιητικό τοπίο στη δύση του Πολλά βιομηχανικά κτήρια της ‘μικρής’ πια Ερμούπολης κατήντησαν σωροί ερειπίων, όπως το εργοστάσιο Λαδόπουλου με τα τόξα του, κορνίζα στη νοτιοδυτική άκρη του λιμανιού Εξοχικές νεοκλασικές κατοικίες στο Πισκοπειό στην Παρακοπή στα Χρούσα παραμένουν αβοήθητες. Αγροτόσπιτα, παραδοσιακά καφενεία με λαϊκές ζωγραφιές στους τοίχους και εξωκκλήσια του 16ου - 17ου αι. της Απάνω Μεριάς αφανίζονται από τις αυθαίρετες επεμβάσεις πιστών και ιερόσυλων. Τα μπάζα συνεχίζουν να καλύπτουν τις κορυφογραμμές σ’ αυτό τον μικρό τόπο μ’ εμάς τους «μικρούς ανθρώπους». (Με αφορμή μια επιστολή που δεν ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Ο παραλήπτης απεβίωσε πριν μερικούς μήνες απ’ό,τι έμαθα. Ο S. L. υπήρξε φίλος και συνεργάτης του Νίκολας Κάλας, κληρονόμος της συλλογής πινάκων και του Αρχείου του μετά το θάνατο της συντρόφου του ποιητή ΄Ελεν Κάλας). Η επιστολή Σύρα, 10.1.2008 Αξιότιμε Kύριε S. L., Ονομάζομαι Μ.Θ.Δ. και είμαι ιστορικός της ευρωπαϊκής τέχνης. Η καταγωγή μου είναι από τη Σύρα των Κυκλάδων. ΄Ενα μικρό νησί του Αιγαίου, σημαντικό εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου το 19ο αιώνα. Είναι φορές που νιώθω τυχερή αλλά και άτυχη που μένω σ’αυτό τον τόπο. Τυχερή γιατί μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον με όλα τα διαφορετικά και ωραία πράγματα που κουβαλά ένα κυκλαδίτικο νησί. ΄Ατυχη γιατί με το πέρασμα του χρόνου το νησί μου υφίσταται τις αλλαγές που επιβάλλουν οι επιχειρήσεις, η αναλγησία του κράτους και η απάθεια της τοπικής κοινωνίας για τον φυσικό και ιστορικό πλούτο του νησιωτικού περιβάλλοντος. Με την παρούσα επιστολή θα ήθελα πρώτον, εφόσον το κρίνετε σκόπιμο, να με ενημερώσετε για τη μικρή συλλογή έργων τέχνης, που είχε στην κατοχή του ο Νίκολας και η ΄Ελεν Κάλας [ ...] Η κυρία L. H. από το Ινστιτούτο Δανίας – Βιβλιοθήκη των Βόρειων Χωρών (Nordic Library) στην Αθήνα με βεβαίωσε ότι είστε το πλέον κατάλληλο πρόσωπο. Δεύτερον θα ήθελα να σας ενημερώσω για μια προσπάθεια που άρχισε πριν λίγο καιρό, με σκοπό τη διάσωση και προστασία της κατοικίας Καλαμάρη στο χωριό Χρούσα της Σύρας. Πρόκειται για ένα νεοκλασικό κτίσμα, που κληρονόμησε ο Νίκολας Κάλας και μετά τον θάνατο της γυναίκας του ΄Ελεν, παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο. ΄Εχω ήδη καταθέσει σχετική αίτηση προς το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, για να χαρακτηριστεί το εν λόγω κτήριο διατηρητέο και μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Επίσης και ο Δήμος ΄Ανω Σύρου, όταν ενημερώθηκε ( εκεί υπάγεται η περιοχή Χρούσα) με υπόμνημα προς την Α΄ Εφορεία Νεώτερων Μνημείων προτείνει την προστασία του οικήματος και του περιβάλλοντος χώρου. Πιστεύω πως συντρέχουν πολλοί λόγοι, ειδικά σήμερα, για να αναστηλωθεί και να αξιοποιηθεί το κτίσμα αυτό. Επίσης θεωρώ ότι είναι μια από τις υποχρεώσεις μου να ενημερώσω τους ανθρώπους που συνεργάστηκαν και γνώρισαν τον Νίκολας Κάλας ή συμπορεύτηκαν σε διαδρομές της τέχνης, φωτεινές, πειραματικές, μικρές ή μεγάλες. Είναι αρκετά τα κτήρια στο νησί μου, τα οποία είτε έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, αλλά δεν αναστηλώθηκαν σωστά, είτε πάλι έχουν εγκαταλειφθεί από το κράτος και την κοινωνία της Σύρου. Η Σύρα παρουσιάζει μιαν ιδιοτυπία: τη νεοκλασική πρωτεύουσά της, την Ερμούπολη, που δεσπόζει στην ανατολική ακτή με ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από βαυαρούς αρχιτέκτονες και έλληνες μηχανικούς όπως οι Βάιλερ, Ερλάχερ, Τσίλλερ, Βλυσίδης, Ελευθεριάδης, και τα οποία διακοσμήθηκαν από ζωγράφους ιταλούς και ντόπιους. Και μετά, το κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού με τα χωριά του ορεινά ή παραθαλάσια που φιλοξένησαν τις εξοχικές κατοικίες των εύπορων αστών τριγυρισμένα από κήπους και βοτσαλωτές αυλές. Το βόρειο τμήμα του νησιού είναι αραιοκατοικημένο και μεγάλο κομμάτι του ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000, το οποίο, όπως είναι γνωστό, αποτελεί Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Απάνω Μεριά, όπως ονομάζεται από τους ντόπιους, με τον μεσαιωνικό οικισμό της Ανω Σύρου, προσφέρει κι αυτή σημαντικά δείγματα παραδοσιακής αγροτικής και εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Από εκεί προέρχονται και οι λιγοστές αντιστάσεις (;) απέναντι στη λαίλαπα της οικοδομικής κερδοφόρας ανάπτυξης . Προσπάθησα να σας δώσω εν συντομία την εικόνα του παρουσιάζει το νησί μου και επανέρχομαι στον Νίκολας και στην κατοικία των παιδικών του χρόνων. Σας παραθέτω απόσπασμα της αίτησης προς την 1η Εφορεία Νεώτερων Μνημείων Αττικής του Υπουργείου Πολιτισμού, όπου περιγράφω τη θέση, κατάσταση και την ιστορία του κτίσματος. Παρακαλώ όπως δεχθείτε το αίτημά μου και ενεργήσετε σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει ο νόμος για να χαρακτηριστεί το κάτωθι ακίνητο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Πρόκειται για μια κτηματική ομάδα, η οποία βρίσκεται στη θέση Χρούσα της κτηματικής περιφέρειας του Δημοτικού διαμερίσματος Χρούσων του Δήμου ΄Ανω Σύρου του Νομού Κυκλάδων. Σήμερα ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και αποτελείται από δυο ακίνητα: Το μεν πρώτο ακίνητο ... είναι τοιχογυρισμένο και περιλαμβάνει α) μια διώροφη πετρόχτιστη οικία με υπόγειο, η οποία κατασκευάστηκε στις αρχές του δεύτερου μισού του 19ου αι., όπως δείχνει η μαρμάρινη επιγραφή στην κεντρική είσοδο του κτήματος, όπου είναι χαραγμένο το έτος 1857 β) αγρό που περιβάλλει τα κτίσματα και βοηθητικές κτηριακές εγκαταστάσεις, που εξυπηρετούσαν την κύρια κατοικία και την άσκηση των αγροτικών δραστηριοτήτων, όπως το σπίτι του κηπουρού, έναν ημιερειπωμένο αχυρώνα, σταύλο και ερειπωμένα κοτέτσια. Το δε δεύτερο ακίνητο, βρίσκεται ... σε απόσταση 50μ. από το πρώτο κτήμα και είναι επίσης τοιχογυρισμένο. Τα συγκεριμένα κτήματα, και κυρίως η διώροφη οικία με το χώρο που την περιβάλλει, αποτελούν ξεχωριστό δείγμα της αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Η ιδιότυπη λιτή αρχιτεκτονική γραμμή του κτίσματος, οι οροφογραφίες που υπάρχουν στο εσωτερικό όλων των δωματίων, αλλά και το μεταλλικό κιόσκι με διάμετρο περίπου 10 μ. που βρίσκεται στον κήπο, όπως και το πηγάδι με το σχεδόν κατεστραμμένο σιδερένιο κιγκλίδωμα και με τη μαρμάρινη πλάκα, όπου είναι χαραγμένο το όνομα του πρώτου κτήτορα, νομίζω ότι επιβάλλουν τη λήψη μέτρων για την προστασία τους, αλλά και την ανάδειξή τους. Η σημερινή κατάσταση του ακινήτου δεν είναι καλή. Η αδιαφορία, οι συνεχείς καταπατήσεις και οι λεηλασίες που έχουν γίνει στο παρελθόν (φαίνεται ότι έχουν αφαιρεθεί πολλά αντικείμενα, όπως πίνακες ζωγραφικής, έπιπλα, πολυέλαιοι κ.λ.π.), επιπλέον, ο χρόνος, οι καιρικές συνθήκες επιταχύνουν τη φθορά του. Οι καλοφτιαγμένες οροφογραφίες, άλλες διακοσμημένες με γεωμετρικά σχήματα και άλλες, όπως του σαλονιού, της τραπεζαρίας και του κεντρικού διαδρόμου, διακοσμημένες με θαλάσιες θεότητες, γυναικεία πρόσωπα και με είδη διατροφής, κινδυνεύουν να καταστραφούν. Φοβάμαι ότι η κακή κατάσταση της στέγης θα δημιουργήσει πολλές φθορές στα ταβάνια, στους τοίχους και στα πατώματα. Τα έπιπλα που υπάρχουν μέσα στο σπίτι είναι κατεστραμμένα με αμφίβολη τη δυνατότητα επισκευής. Από το χώρο του σαλονιού φαίνεται ότι έχουν αφαιρεθεί κάδρα μεγάλων διαστάσεων. ΄Εχουν απομείνει (από τις συνεχείς αρπαγές) 3 κάδρα με τις φωτογραφίες του Βασ. Γεωργίου Α΄ και της Βασ. ΄Ολγας, καθώς και ένα πορτρέτο του Ιωάννη Καλαμάρη ( πατέρα του Νίκολας Κάλας) σε νεαρή ηλικία. Σε διπλανό δωμάτιο υπάρχει μια φθαρμένη φωτογραφία, όπου διακρίνεται ένα κτίσμα, πρόκειται για την εξοχική κατοικία του Πρασακάκη, δημάρχου της Ερμούπολης στα μέσα του 19ου αιώνα. Ακριβώς κάτω φαίνεται το άνοιγμα όπου ήταν το τζάκι. Και αυτό έχει αποσπαστεί! Μια εντυπωσιακή εσωτερική ξύλινη σκάλα οδηγεί στο δεύτερο όροφο, που αποτελείται από 3 υπνοδωμάτια, 1 λουτρό με θερμοσίφωνα και 1 βοηθητικό χώρο. Το κτίσμα, σήμερα, αποτελεί ένα φυσικό περιστεριώνα. Τα περιστέρια εισέρχονται από τις γρίλιες των παραθύρων που έχουν σπάσει και τα ξύλινα πατώματα καλύπτονται από κάθε είδους ακαθαρσίες. Η καταστροφή είναι φανερή. Και επειδή πρόκειται περι νεώτερου μνημείου προστατευόμενου και από το Nόμο Aρ. 3028/ 2002 πιστεύω ότι θα πρέπει να μεριμνήσετε ως Εφορεία για την αποκατάσταση της φθοράς του. Αρχικά τα ακίνητα αυτά ήταν ιδιοκτησία του Σταματίου Ι. Πρωίου, επιχειρηματία και σημαντικού οικονομικού παράγοντα της Σύρου το 19ο αιώνα. Το 1866 με δωρητήριο συμβόλαιο ένεκα θανάτου η σύζυγός του Καλλιόπη το γένος Καλαμάρη κληρονόμησε το κτήμα στα Χρούσα, καθώς και μια διώροφη οικία στην Ερμούπολη. Αργότερα, το 1902, η Καλλιόπη χήρα Σταματίου I. Πρωίου δώρισε τα κτήματα, καθώς και την κινητή περιουσία εντός αυτών που βρίσκονται στα Χρούσα, στον ανηψιό της Ιωάννη Καλαμάρη. Ο Ιωάννης Καλαμάρης του Νικολάου προερχόταν από πολύ εύπορη οικογένεια με εργοστάσια υφασμάτων στη Μυτιλήνη (νησί του Ανατολικού Αιγαίου) και ήταν υποψήφιος βουλευτής Κυκλάδων από το 1902. Υπήρξε επίσης ιδιοκτήτης της συριανής εφημερίδας «Αλήθεια», η οποία εκδιδόταν τη μεταπολεμική περίοδο. Μετά το θάνατο του Ι. Καλαμάρη το 1955 στην Αθήνα, τα άνω ακίνητα κληρονομήθηκαν από τη σύζυγό του Ρόζα και το γιο του Νικόλαο Καλαμάρη και με το θάνατο της πρώτης, στις 16 Ιανουαρίου 1977, στον Ν. Καλαμάρη (NicolasCalas). Ο τελευταίος λοιπόν ιδιοκτήτης ήταν σημαντική προσωπικότητα στον χώρο της τέχνης. Ποιητής, δοκιμιογράφος, πανεπιστημιακός διδάσκαλος και τεχνοκριτικός, Ο Καλαμάρης υπήρξε ο πρωτοστάτης της ολιγομελούς αλλά δυναμικής ελληνικής υπερρεαλιστικής ομάδας ­ των πέντε ή έξι ανθρώπων σ' ολόκληρη την Ελλάδα, και αναφέρομαι στους Ανδρέα Εμπειρίκο, Νίκο Γκάτσο, Οδυσσέα Ελύτη, Νίκο Εγγονόπουλο και Νάνο Βαλαωρίτη. Στο Παρίσι υιοθέτησε το όνομα «Calas», και συμμετείχε στους κύκλους των γάλλων υπερρεαλιστών. Ωστόσο και η διαμονή στο Παρίσι θα είναι πρόσκαιρη. ΄Ηδη το 1940 ο Κάλας βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, όπου θα εργασθεί αρχικά σε πολεμικό γραφείο πληροφοριών. Πέντε χρόνια αργότερα πολιτογραφείται Αμερικανός και συνεργάζεται σε ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια με αντικείμενο τους πρωτόγονους πολιτισμούς, υπό την διεύθυνση της Μάργκαρετ Μιντ. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν ο Κάλας βρέθηκε, όπως πάντα, στο μάτι του κυκλώνα της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, υπέρ της οποίας «προπαγάνδισε» με τα δοκίμια και τις κριτικές του. Ο Κάλας παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του, 11.12.1988, στο επίκεντρο των καλλιτεχνικών κύκλων της Νέας Υόρκης. Με το θάνατο της συζύγου του Ν. Κάλας, HelenaCalas, το γένος vonHoerselman στις 4.10.1990, η συλλογή έργων τέχνης όσο και το αρχείο του Κάλας εκχωρήθηκε, σύμφωνα με την επιθυμία της, στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας, στο Louisiana Museum of Modern Art και στον διευθυντή της και συνεργάτη του Κάλας, Steingrim Laursen. Το 1999 το Αρχείο του Κάλας μεταφέρθηκε στην Αθήνα και σήμερα αποτελεί τμήμα της Nordic Library, κεντρικής βιβλιοθήκης του Ινστιτούτου της Δανίας, Νορβηγίας, Σουηδίας και Φινλανδίας. Δεν γνωρίζω το λόγο αυτής της δωρεάς. Γνωρίζω όμως ότι το αρχείο έχει ήδη ταξινομηθεί και είναι προσβάσιμο στους μελετητές. ΄Οσον αφορά στο κτήμα των Χρούσων στη Σύρο η τύχη του ήταν διαφορετική. Παραχωρήθηκε άνευ ανταλλάγματος στο Ελληνικό Δημόσιο το 2001. Είναι πλέον γνωστός ο αρχιτεκτονικός πλούτος της πρωτεύουσας του νησιού. Σημαντικός αριθμός κτηρίων της Ερμούπολης αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Τα περισσότερα είναι έργα γνωστών αρχιτεκτόνων και διακρίνονται για την τελειότητα της κατασκευής και τη μνημειώδη αρχιτεκτονική. Εκείνο που θά ήθελα να τονίσω είναι ότι η αρχιτεκτονική παράδοση της Ερμούπολης συνεχίστηκε, στο δεύτερο μισό του 19ου αι., και στα χωριά του νησιού όπως Ποσειδωνία, Χρούσα, Παρακοπή, Πισκοπειό, όπου σώζονται ακόμη οι επιβλητικές εξοχικές κατοικίες των εύπορων αστών της Ερμούπολης. Κτήρια που εκφράζουν μια σημαντική πτυχή της πολιτιστικής ιστορίας της Σύρου και φανερώνουν την εποχή ακμής της κατά την οποία αναπτύχθηκε μια δυναμική σε όλα τα επίπεδα, στο οικονομικό, κοινωνικό και μορφωτικό. Η καταγραφή, η προστασία αλλά και η ανάδειξή τους ως πολιτιστικά αγαθά που είναι μεταγενέστερα του 1830 και αποτελούν κομμάτια της Πολιτιστικής Κληρονομιάς του τόπου μας, θα πρέπει να είναι ο στόχος. Αξίζει λοιπόν να γίνουν εργασίες συντήρησης σε ολόκληρο το κτήριο του Καλαμάρη, το οποίο θα ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως πολιτιστικό κέντρο ή ως χώρος ανοιχτού διαλόγου για την σύγχρονη τέχνη και τα διάφορα καλλιτεχνικά κινήματα. Το κτήμα Κάλας διαθέτει κάτι ξεχωριστό: ΄Ολα όσα γνωρίσαμε και όσα λησμονήσαμε είναι εκεί στο ξεθώριασμα αυτής της υπέροχης ώχρας που επιμένει να το καλύπτει. Σύρα, 27.9.2007 H αιτούσα Κύριε, δεν σας κρύβω ότι θα ήθελα να γνωρίζω την άποψή σας και άν είστε διατεθειμένος να συμμετάσχετε στο ξεκίνημα αυτής της προσπάθειας για τη διάσωση και την αξιοποίηση του κτήματος. Με εκτίμηση ΜΑΡΙΑ ΘΗΡΕΣΙΑ ΔΑΛΕΖΙΟΥ Ιστορικός της τέχνης Σήμερα 25. 1.2008: ΄Οπως με πληροφόρησαν από τη Γραμματεία του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων, τα μέλη του Συμβουλίου αποφάσισαν ομόφωνα τον χαρακτηρισμό της Οικίας Καλαμάρη ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου και έργου τέχνης. Το αποτέλεσμα αυτό αποτελεί ουσιαστικά το πρώτο βήμα διάσωσής της και σ’αυτό το σημείο θα πρέπει και ο δημοτικός φορέας να συμβάλει και να ενεργήσει, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες αναστηλωτικές εργασίες, όπως και να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την αξιοποίηση του κτήματος σε συνεργασία και με πολιτιστικούς φορείς του νησιού. Αυτό είναι και το ζητούμενο σε αυτές τις περιπτώσεις αφού το Κράτος συμπεριφέρεται με αδικαιολόγητη δυστοκία όταν πρόκειται για αποκαταστάσεις ιστορικών κτηρίων . Το σπίτι του ποιητή Μνήμη NicolasCalas Το πατρογονικό στα Χρούσα. Γκρεμισμένα παράθυρα, αιώρες της απουσίας. Οροφογραφίες θρυμματισμένες σε σοβάδες, και στα φατνώματα αποικίες περιστεριών. Στο πάτωμα τέσσερα μαύρα σίδερα, ο σκελετός από το παιδικό κρεβατάκι του Νικόλα Κι ο κηπουρός στοίχειωσε περιμένοντας … τώρα που ο αφέντης είναι θαμμένος στον Νέο Κόσμο Ευάγγελος Ρούσσος ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κατάλογος των κηρυγμένων παραδοσιακών οικισμών και κτηρίων που βρίσκονται στη Σύρα των Κυκλάδων Από το Αρχείο παραδοσιακών οικισμών του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και τον Διαρκή κατάλογο των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδας του ΥΠΠΟ: Οικισμοί ΥΑ ΥΠΠΕ/Α/Φ31/14325/1042 π.ε./3-5-1976 – ΦΕΚ 709/Β/28-5-1976: «Χαρακτηρίζομεν ως τόπους χρήζοντας ειδικής κρατικής προστασίας: α) Την Ερμούπολιν Σύρου διότι αποτελεί διά την χώραν εν μοναδικόν νεοκλασικόν και πολεοδομικόν σύνολον, και β) Το τμήμα της Άνω Σύρου, ως τούτο ορίζεται εις το διά ερυθράς μολυβδίδος συνοδεύον την παρούσαν απόσπασμα χάρτου, διότι είναι εις εκ των πλέον παλαιών και σημαντικών οικισμών των Κυκλάδων με ιδιότυπον και χαρακτηριστικήν αρχιτεκτονικήν». Και ακολουθούν : ΠΔ 19-10-1978 - ΦΕΚ 594/Δ/13-11-1978 «Περί χαρακτηρισμού ως Παραδοσιακών Οικισμών τινών του Κράτους και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως αυτών» ΠΔ 11-5-1989 - ΦΕΚ 345/Δ/2-6-1989 «Καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων των οικισμών του νομού Κυκλάδων, που έχουν χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακοί με το από 19.10.1978 (ΦΕΚ594/Δ) π.δ/γμα» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ27/28513/659/23-8-1990 - ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990 «Χαρακτηρίζουμε τον οικισμό της Άνω Σύρου, όπως εμφαίνεται στο συνυποβαλλόμενο τοπογραφικό σχέδιο, γιατί αποτελεί αξιόλογο από ιστορικής και αρχιτεκτονικής απόψεως πολεοδομικό σύνολο. 22 εκκλησιαστικά κτίρια με συγκεκριμένη ακτίνα προστασίας αυτών (120μ.-200μ.) και κοσμικά κτίρια για το ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν καθώς στεγάδια- διαβατικά» ΦΕΚ Δ-504 α/ 14/07/ 1988 «Χαρακτηρίζονται ως παραδοσιακοί διατηρητέοι οικισμοί και καθορίζονται ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης αυτών οι: Παρακοπή, Επισκοπειό, Χρούσα και Ποσειδωνία Από τη χρονολογία αυτή και κυρίως τη δεκαετία του ’90 χαρακτηρίζονται από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και το ΥΠΠΟ αρκετά κτίρια, κατοικίες ή βιομηχανικές μονάδες στην Ερμούπολη μνημεία της νεώτερης πολιτιστικής κληρονομιάς. Εδώ θα αναφερθώ στα διατηρητέα νεοκλασικά κτίσματα που βρίσκονται στις εξοχές του νησιού Ποσειδωνία, Χρούσα, Επισκοπειό. Διατηρητέα Κτήρια. Δήμος Ανω Σύρου και Δήμος Ποσειδωνίας 1) ΦΕΚ Δ-311 α/27.04.1988: «Χαρακτηρισμός ως διατηρητέου του κτηρίου και του περιβάλλοντα χώρου του που βρίσκεται στον οικισμό Πισκοπείο της νήσου Σύρου του Ν. Κυκλάδων και είναι ιδιοκτησίας ...» 2) ΦΕΚ 1350/Β/17-10-2001: «Χαρακτηρισμός ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου και έργου τέχνης της οικίας Βαφειαδάκη στα Χρούσα Δήμου Άνω Σύρου Κυκλάδων με τον περιβάλλοντα χώρο της και τα βοηθητικά κτίσματα». 3) ΦΕΚ 491/Β/25-6-1996: «Χαρακτηρισμός ως ιστορικών διατηρητέων μνημείων ή και ως έργων τέχνης δεκατριών (13) κτηρίων, κατά περίπτωση, στην περιοχή Ποσειδωνίας Σύρου, με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια ιδιοκτησίας Α) Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα κάτωθι κτήρια, στην περιοχή Ποσειδωνίας Σύρου, με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια ιδιοκτησίας, γιατί αποτελούν αξιόλογα δείγματα μεγαλοαστικής θερινής κατοικίας, των αρχών του 20ου αιώνα, σημαντικά για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής και σημείο αναφοράς των κατοίκων της περιοχής Και γιατί τα κτίρια 10, 11, 12 είναι αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής σύνθεσης, τόσο ως προς τη μορφολογία των όψεων και την ογκοπλαστική φυσιογνωμία μεγαλοαστικής έπαυλης, όσο και ως προς τα επί μέρους διακοσμητικά στοιχεία νεοκλασικού ή βορειοευρωπαϊκού ρυθμού, μοναδικά για την Αρχιτεκτονική των Κυκλάδων 1. ΄Επαυλη Φουρνιστάκη (πρώην Γιαννίκογλου) 2. Αρχοντικό Φουστάνου 3. Αρχοντικό Ηπιώτη – Λαδόπουλου 4. Αρχοντικό Κουλούρη, πρώην Λαδόπουλου 5. Αρχοντικό Νικολάου Βαλμά 6. 'Επαυλη οικογένειας Βαλμά 7. Αρχοντικό Αράγκη 8. Περιστεριώνας Θεόδωρου Κουντούρη 9. Κτήριο Λέσχης - Κέντρου Ποσειδωνίας Σύρου. 10. Αρχοντικό Χρυσανθακόπουλου - Ανδριτσάνου 11. Αρχοντικό Τσιροπινά (νυν ιδιοκτησία Δάσκου) 12. Αρχοντικό Κουλούρη 13. Ποιμαντικό Κέντρο "Άγιος Παύλος" με μαγγανοπήγαδα. 4) ΦΕΚ 782/Β/25-6-2002: «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950, το κτίριο ιδιοκτησίας Ιωάννας Περσάκη και Γεωργίας Αρφανή, στην Ποσειδωνία Σύρου, διότι παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Το παραπάνω κτίριο σχεδιάστηκε στο β' μισό του 19ου αιώνα από τον επιφανή Συριανό αρχιτέκτονα Ιωάννη Βλυσίδη (1843-1912), δημιουργό πολλών αξιόλογων νεοκλασικών κτηρίων της Ερμούπολης, ως εξοχική του κατοικία». Τα παραπάνω κτήρια αποτελούν και σήμερα τις εξοχικές κατοικίες των κληρονόμων και συγγενών των πρώτων ιδιοκτητών, τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Παρ΄όλ’αυτά σπαρμένες στη συριανή εξοχή, κρυμμένες σε σκιώδη μέρη μπορεί κανείς να διακρίνει παλαιές κατοικίες του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου ενώ κάποιες άλλες ζωντανεύουν μόνο μέσα από τις κιτρινισμένες φωτογραφίες κάποιου συλλέκτη.