Tου ANAΣTAΣIOY KAPTA - Αρχιτέκτονα |
Γνωρίζετε ότι εδώ και μια δεκαετία εκκρεμεί η νομοθετική κύρωση των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών ανάπτυξης προστασίας περιβάλλοντος και χρήσεων γης των Κυκλάδων Νήσων που καταρτίστηκαν σε επίπεδο νομού από εξειδικευμένες μελετητικές ομάδες στα πλαίσια του κοινοτικού προγράμματος ENVIREE (1η φάση 1987,2η φάση 1990, 3η φάση 1991, 4η φάση 1993). Τα καταρτισμένα Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια των μικρών νησιών είναι η αποτελεσματικότερη μορφή για την προστασία τους. διότι προλαμβάνουν τόσο την καταστροφική άγρια ανάπτυξη τους στην οποία ευχερώς διολισθαίνουν κάτω από την πίεση κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων, όσο και τις καταστροφικές συγκρούσεις χρήσεων γης από την άτακτη ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων. Τα μικρά νησιά έχουν τα δικά τους όρια και τη συγκεκριμένη χωρητικότητα τους και είναι σαφές ότι δεν αντέχουν άλλο την ανεξέλεγκτη δόμηση και τους νέους οικισμούς. Πρέπει λοιπόν να προστατευθεί κύρια ο εξωαστικός χώρος από την άναρχη δόμηση. Σήμερα η κατάσταση βρίσκεται σε σημείο χωρίς επιστροφή, αύριο θα γίνει εφιαλτική. Τα νέα σύγχρονα εκσκαπτικά μηχανήματα έχουν άπειρες δυνατότητες. Κατά την ανέγερση των οικοδομών μεταβάλλεται η φυσική στάθμη του εδάφους με εκβραχισμούς, εκτεταμένες εκχωματώσεις αλλά και ακόμα εκτεταμένες επιχωματώσεις. Oι κορυφογραμμές των βουνών αλλοιώνονται με βάναυσες και συχνά αυθαίρετες κατασκευές. Άλλες πάλι χτίζονται μέσα στα όρια των ΖOΕ τα οποία αντί να φαρδαίνουν ελαχιστοποιούνται, τα οποία δεν έχουν αποσαφηνιστεί και συνήθως ελαστικοποιούνται, γίνονται σαν λάστιχο. Αυτό ήταν άλλωστε το μεγάλο πρόβλημα με τη χάραξη των ΖOΕ, τη νοητή γραμμή όριο ανάμεσα σε δύο σημεία, ή άλλες φορές την παράλληλη γραμμή όριο σε απόσταση 250 ή 500 μ. από την ακτή που ορίζει και τη ζώνη. Oικισμοί ξεφυτρώνουν γραμμικά κατά μήκος των παραλίων και οικοδομούνται ολοένα κι ενώ το καλοκαίρι σφύζουν από ζωή. το χειμώνα νεκρώνονται, μεταβάλλονται σε κοιμητήρια. Αντιγραφή ενός προτύπου που έχουμε συνηθίσει πλέον να βλέπουμε στην Ανατολική Αττική. Πρέπει πλέον σταθερά για δέκα τουλάχιστον χρόνια ν' αποφευχθούν οι μελέτες επέκτασης των οικισμών και να δοθεί πιεστικά έμφαση στις μικροπολεοδομήσεις, στις μικροεπεμβάσεις μέσα σ' αυτούς, ώστε ν' αποκτήσουν ένα στοιχειώδες πολεοδομικό κέντρο ανάλογα με την κλίμακά τους. Eπέκταση δικτύου Τα μικρά νησιά δεν αντέχουν τη συνεχή επέκταση του οδικού τους δικτύου, πόσα αυτοκίνητα είναι δυνατόν να κινηθούν σε τόσο μικρά σε έκταση νησιά; Πόσοι δρόμοι μπορούν να διανοίγουν: Πού; Και με τι πλάτος; Η Σύρος είναι ένα απ' τα μικρά νησιά του αρχιπελάγους που έχει έκταση 88 τετραγωνικά χιλιόμετρα, πληθυσμό γύρω στους 25.000 κατοίκους και οδικό δίκτυο 80 χιλιομέτρων, ενώ στους δρόμους κυκλοφορούν πάνω από 10.000 οχήματα. Είναι το νησί με το πυκνότερο οδικό δίκτυο στις Κυκλάδες. Σήμερα διανοίγονται δρόμοι ακόμα και μέσα σε ΖOΕ, χωρίς άδειες από τις υπηρεσίες, χωρίς μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως προβλέπεται από το διάταγμα των ΖOΕ και τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ. Το διάταγμα των ΖOΕ προβλέπει τη σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου της περιοχής. Πιστεύαμε ότι μια σοβαρή Τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορούσε να ελέγξει τις ανεξέλεγκτες διανοίξεις. Αλλά πολλές φορές η ίδια η Τ.Α. είναι υπεύθυνη γι' αυτές. Στο όνομα μιας ανάπτυξης χωρίς αρχή και με φρικτό περιβαλλοντικό αντίτιμο, δρόμοι διανοίγονται σε περιοχές που υπόκεινται σε διεθνείς συμβάσεις, βιότοπους, υδρότοπους, οικοσυστήματα σε ευαίσθητες περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και περιοχές NATURA 2002. Όλες αυτές οι περιοχές έχουν καταγραφεί από τους εκάστοτε ερευνητές-μελετητές των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών. Ακόμη και για τις περιοχές NATURA υπάρχει ειδική εγκύκλια οδηγία στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ. Oι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία της Σύρου ίσως είναι σήμερα τα καλύτερα προστατευμένα, γιατί η Αρχαιολογική Υπηρεσία έδωσε ένα καλό παράδειγμα διευρύνοντας τον κύκλο ελέγχου και προστασίας αυτών των αρχαιολογικών τόπων. Η γεωργική γη όμως σιγά-σιγά περιορίζεται. O γεωργός της παλιάς γενιάς -όσο τα καταφέρνει- διατηρεί την πατρογονική γη. οι νέοι αγρότες όμως μόλις βρουν τις πρώτες δυσκολίες την πουλούν σαν οικόπεδα: Η δασική υπηρεσία δίνει μάχη για τις χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις -αυτές με την ελάχιστη βλάστηση, τις αρεφτιές, τα βράχια. τα θυμάρια και τα μάραθα, το χαρακτηριστικό τοπίο των Κυκλάδων- που συστηματικά τεμαχίζονται και οικοπεδοποιούνται. Η Σύρος διαθέτει αεροδρόμιο. Τα νεότευκτα πλοία που έχουν δρομολογηθεί τα τελευταία χρόνια μείωσαν την απόσταση από τον Πειραιά σε 2,5 ώρες και ο αριθμός των επισκεπτών του νησιού κατά τους θερινούς μήνες είναι ήδη υπερβολικός: 274000 επισκέπτες διανυκτέρευσαν μόνο κατά το έτος 1998. Σημειώνεται ότι πολλοί επισκέπτες αποβιβάζονται με τα αυτοκίνητα τους και η Ερμούπολη ασφυκτιά από τα τροχοφόρα. Το αεροδρόμιο της Σύρου έχει διάδρομο 1.080 μ. μήκος. Η Oλυμπιακή Αεροπορία βεβαιώνει ότι μια πτήση την ημέρα με τα υπάρχοντα αεροπλάνα των 50 θέσεων είναι αρκετή γιατί δεν υπάρχει πληρότητα και η γραμμή δεν σηκώνει παραπάνω πτήσεις. Τα αεροπλάνα έχουν πληρότητα μόνο τις μέρες που λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών απαγορεύεται ο απόπλους των πλοίων. Ακόμη και σε περίπτωση περιστασιακής αύξησης των επιβατών μπορούν να πυκνώνουν τα δρομολόγια. Τα τελευταία όμως χρόνια γίνεται συστηματική προσπάθεια -με μελέτες και σχέδια- για την επέκταση του αεροδιαδρόμου κατά 280 μ. ώστε ο διάδρομος να γίνει 1.360 μ. στον οποίο θα προσγειώνονται charter για να μπορούν να έρχονται τα «τουριστικά πακέτα». Μόνο η επέκταση του αεροδρομίου σε πρώτη φάση κατά 280 μ. θα στοιχίσει 4-5 δις. θα απαλλοτριωθούν και θα κατεδαφιστούν πάνω από 30 σπίτια και θα κατασκευασθεί ένα τεράστιο επίχωμα μήκους 300 μ. πλάτους 30 μ. και ύψους 35 μ. σε έκταση 93 στρεμμάτων που θα κόβει στη μέση τον οικισμό του Μάννα. Έτσι βλέπουμε αεροδρόμιο και αεροδιάδρομος να επεκτείνονται εις βάρος των οικισμών και των ΖOΕ χωρίς να διατυπώνονται τα κριτήρια για την επέκταση τους ή τη χωροθέτησή τους. Το νερό αποτελεί βασική προϋπόθεση της επιβίωσης και ευημερίας σε έναν τόπο, και χρόνο με το χρόνο βιώνουμε την αυξανόμενη κατανάλωση νερού χωρίς την ταυτόχρονη επίλυση προβλήματος. Τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων υποφέρουν από λειψυδρία, ενώ απουσιάζουν οι σύγχρονες και βιώσιμες μελέτες για τη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων. Η πίεση για κάλυψη των αναγκών σε νερό αντιμετωπίζεται αποσπασματικά και ευκαιριακά. Eυπαθές οικοσύστημα Η Σύρος αποτελεί ένα μικρό ευπαθές κλειστό οικοσύστημα με μικρές παραλίες και ελάχιστα αποθέματα νερού και με δύο εργοστάσια αφαλάτωσης προσπαθεί να καλύψει τις ανάγκες της σε νερό. Oι γεωτρήσεις πάλι που υπάρχουν λειτουργούν χωρίς ουσιαστικό έλεγχο, τα δεδομένα για το υδάτινο δυναμικό των νησιών, όπως χάρτες υδροφόρου υπόγειου ορίζοντα, είναι ελάχιστα και οι εναλλακτικές μορφές διαχείρισης και εξοικονόμησης νερού, όπως μικροτα-μιευτήρες, ανασχετικά μικροφράγματα, φυτεύσεις κ.ά, είναι ελάχιστες. Η Σύρος και τα λοιπά ελληνικά νησιά με μικρότερο πληθυσμό πνίγονται στα σκουπίδια, το ίδιο και οι θάλασσες μας και η χώρα οδηγείται διαρκώς στα ευρωπαϊκά δικαστήρια γιατί δεν εφαρμόζει τις οδηγίες της Ε.Ε για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν και θα είναι η χωροθέτηση των ΧΥΤΑ. Στα νησιά που η έκταση τους είναι περιορισμένη και η τιμή γης διαρκώς ανεβαίνει, οι χώροι των ΧΥΤΑ ήταν πάντα και είναι το σημείο τριβής ανάμεσα σε διάφορους δήμους του Καποδίστρια, ανάμεσα στους ιδιώτες και τον Δήμο. Επιπλέον είναι γνωστό ότι η ανεξέλεγκτη καύση των απορριμμάτων είναι ζημιογόνα για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον Και όμως στα Κυκλαδονήσια γίνεται καύση, γιατί στις χωματερές δεν υπάρχει χώμα. ούτε υπάρχουν προγράμματα για την ανακύκλωση και την ελαχιστοποίηση του όγκου των απορριμμάτων κι ούτε θεσπίζονται συγκεκριμένα αντικίνητρα ώστε να περιοριστούν οι συσκευασίες της μιας χρήσης και της πλαστικής σακούλας. Τα υγρά απόβλητα πάλι είναι ένας από τους συντελεστές της αυξανόμενης υποβάθμισης της θάλασσας του Αιγαίου. Μία αποσπασματική προσπάθεια διαχείρισης των αποβλήτων μέσω βιολογικών καθαρισμών δεν λύνει το πρόβλημα. Ακόμη εξακολουθεί να είναι πρόβλημα η χωροθέτηση τους. Ένα μεγάλο μέρος από τα αστικά απόβλητα προέρχεται από τα επικίνδυνα προϊόντα καθημερινής χρήσης (απορρυπαντικά, καθαριστικά κ.λπ.) και ένα άλλο μέρος από τις οικοδομικές δραστηριότητες, τα ελαιοτριβεία, τα απόβλητα ορυχείων, όπως στη Μήλο, αλλά και από τις βιομηχανίες στα νησιά, όπως π.χ η Ναυπηγοεπισκευαστική στη Σύρο που δημιουργεί συνεχώς απόβλητα της αμμοβολής, τα οποία στο παρελθόν «φεύγανε» στη θάλασσα, ενώ σήμερα γίνεται προσπάθεια να ενταφιασθούν μέσα στη γη. σε παλιά ανενεργά λατομεία. Xωροθέτηση Η χωροθέτηση των Ζωνών παραγωγικών δραστηριοτήτων που είχαν καθοριστεί στις υπάρχουσες Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες σε λίγα χρόνια θα είναι ανεφάρμοστη. Παρά τις οδηγίες και τις εγκυκλίους που εκδόθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ -εφόσον δεν θεσμοθετούνται οι ΕΧΜ- διαρκώς θα γίνονται προσπάθειες να παραβιαστούν οι περιοχές αυτές. Στη Σύρο βλέπουμε να χωροθετούνται Βιοτεχνικές Ζώνες σε περιοχές που δεν προβλέπονται καν στις ΕΧΜ. και τους ιδιώτες επιχειρηματίες να εγκαθίστανται οπουδήποτε. Για παράδειγμα, υπάρχουν στο νησί πάνω από 13 ιδιωτικοί χώροι απόθεσης αποσυρμένων ιδιωτικών αυτοκινήτων και ΣΚΡΑΠ οπουδήποτε (μεταλλικά σκουπίδια και μικρο-εξαρτήματα μηχανών). Στα Μανδρόνια, περιοχή που δεν σημειώνεται καν στην υπάρχουσα ΕΧΜ, έχουν συγκεντρωθεί τρεις εταιρείες αναγόμωσης φιαλών γκαζιού, δύο εταιρείες ετοίμου σκυροδέματος, τρεις εταιρείες οικοδομικών υλικών, τέσσερις εταιρίες τροφίμων, μία εταιρεία άντλησης και διανομής νερού, μία εταιρεία φορτηγών αυτοκινήτων, μία εταιρεία αμμοβολής, ένα ξυλουργείο και ένα στιλβωτήριο επίπλων. Τα μικρά νησιά επιπλέον δεν αντέχουν νέα λατομεία αδρανών υλικών ενώ τα παλιά εξαντλούνται. Μισό βουνό έχει εξαφανίσει το λατομείο πάνω από το Κίνι και η Τοπική Αυτοδιοίκηση παρέτεινε την άδεια λειτουργίας του. Πώς θα ξαναγεμίσει αυτή η τρύπα; Για όλα αυτά χρειάζεται (μετά από ενημέρωση, εκσυγχρονισμό και μικροδιορθώσεις) επειγόντως να γίνει νομοθετική κύρωση των ετοίμων, εδώ και καιρό ΕΧΜ των Κυκλάδων, για να τεθούν επιτέλους κανόνες και όρια, επειδή μόνον οι ΕΧΜ καθορίζουν τις χρήσεις γης και τη διαχείριση του χώρου και επειδή μόνον οι ΕΧΜ μπορούν να καθορίσουν με κριτήρια δημοσίου συμφέροντος πού και πώς θα γίνουν ή θα γίνονται μελλοντικά οι επεμβάσεις με παράλληλο σεβασμό της φύσης και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Θα ήθελα τέλος, επί της διαδικασίας, να τονίσω τη μεγάλη ανάγκη χρήσης του εργαλείου της αναστολής έκδοσης οικοδομικών αδειών στις περιοχές που μελετώνται. Αναφέρομαι στην τήρηση της διαδικασίας κατά την οποία οι προτάσεις των μελετητών αποστέλλονται στους τοπικούς φορείς για να εκφέρουν αρμοδίως άποψη. Oι χρήσεις γης, οι αρτιότητες, οι όροι και οι περιορισμοί δόμησης γενικά μέσα σ' αυτές τις περιοχές αναλύονται διεξοδικά στις συγκεντρώσεις αυτές Δημοτικών και Νομαρχιακών Συμβουλίων και την επόμενη μέρα όλοι τρέχουν σε μηχανικούς και συμβολαιογράφους για κατατμήσεις και έκδοση οικοδομικών αδειών για να προλάβουν τα Διατάγματα, γιατί κανένας υπουργός δεν τολμά να κηρύξει μια αναστολή. Αυτό συνέβη και στο παρελθόν στις διάφορες μελέτες Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων και Πολεοδομικών Μελετών Επέκτασης της ΕΠΑ που εγκρίθηκαν και στο τέλος διαπιστώθηκε σε μεγάλο ποσοστό ότι είναι ανεφάρμοστες γιατί η εικόνα που παρουσιάστηκε αμέσως μετά την έγκριση ήταν τελείως διαφορετική με αυτήν προ της μελέτης και οι μελέτες από ένα δραστικό εργαλείο χάραξης χωροταξικής πολιτικής είναι ανενεργές και άχρηστες χωρίς να προστατεύονται καλύπτονται από την ασπίδα της αναστολής. Σημείωση: To παραπάνω κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο: Νησιά του Αιγαίου. Προστασία του περιβάλλοντος. (Πρακτικά διημερίδας). Συμβούλιο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελληνικής Εταιρείας για την προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Αθήνα 2004. |
Πέμπτη 23 Αυγούστου 2012
Χωροταξικές ασκήσεις επί χάρτου στις Κυκλάδες
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.