Ηρώ Νικοπούλου: Η απουσία καθιστά την υπόσταση του απόντος εντονότερη

 

Την Ηρώ Νικοπούλου τη γνωρίζουμε -και από τις συνεργασίες με την "Αυγή"- ως ποιήτρια και πεζογράφο. Μας ξένισε λοιπόν η "άγνωστη" πλευρά της, εκείνη της ζωγραφικής στην οποία φαίνεται ότι ασκείται με επιμονή και εμμονή εδώ και πολλά χρόνια. Μέρος της "αθόρυβης" εμπλοκής της με τον κόσμο των χρωμάτωνκαι των ιδεών τους, θα φιλοξενηθεί στην Ερμούπολη της Σύρου σε μια έκθεση που θα εγκαινιαστεί στις 20 του Δεκέμβρη και θα διαρκέσει μέχρι τις 7 Ιανουαρίου. Κάτω από τον τίτλο "δωμάτια - ένοικοι - ανοίγματα" θα δούμε μια ενότητα έργων της καλλιτέχνιδος που μορφολογικά μοιάζει να κινείται κοντά στον ρεαλισμό. Μέσα όμως από τις αντιστροφές των μεγεθών, τα σύμβολα και τις τονικές εντάσεις, το νόημα οδηγείται σε μια καθαρά ψυχογραφική σφαίρα, εκεί όπου η αμφισημία και το αίνιγμα προβάλλουν σκόπιμα αντίσταση σε κάθε εύκολη ερμηνεία.

* Λέτε ότι οι λέξεις που συνθέτουν τον τίτλο της έκθεσης «Δωμάτια - Ένοικοι - Ανοίγματα» δίνουν και τα κλειδιά για την κατανόησή της. Μπορείτε να μας δώσετε μια πρώτη ερμηνεία των συμβολισμών τους;

Ο κλειστός εσωτερικός χώρος γενικότερα, που στη συγκεκριμένη ενότητα είναι το Δωμάτιο, συμβολίζει τον ψυχικό χώρο, και αποτελεί το δομικό στοιχείο πάνω στο οποίο αναπτύσσονται οργανικά τα υπόλοιπα στοιχεία της δουλειάς μου όπως τα ανοίγματα και το φως· και φυσικά οι Ένοικοι, που άλλοτε παρόντες και άλλοτε απόντες προβάλλουν σε μερικά έργα απλώς ως διαμεσολαβημένα είδωλα των οποίων τα πρόσωπα μπορεί να βλέπει ο θεατής μέσα από καθρέφτες, μόνον όταν αυτά του έχουν γυρισμένη την πλάτη. Από παλιά με απασχολούσε το δίπτυχο παρουσία/απουσία. Σε παλαιότερες ζωγραφικές ενότητες που ήταν λιγότερο ή καθόλου αφηγηματικές αυτή η σχέση των δύο εννοιών αποτυπώνονταν ως κενό/πλήρες μέσα από καθαρά πλαστικές αξίες. Η απουσία είναι μια έννοια ξεκάθαρη και συνήθως ταυτισμένη με την θλίψη, με τον ψυχικό πόνο. Παρ' αυτά η παρουσία δεν μας εξασφαλίζει πάντοτε θετικά συναισθήματα. Συχνά, συχνότατα, η απουσία καθιστά την υπόσταση του απόντος πιο έντονη, ο κενός χωροχρόνος αφηγείται περισσότερα απ' ό,τι θα μπορούσε ο ίδιος ο απών αν ήταν παρών.

Τέλος, όσον αφορά στα Ανοίγματα, συχνά μοιάζουν αναποτελεσματικά λόγω του πολύ μικρού μεγέθους τους ή της απόστασης που τα χωρίζει από τον εκάστοτε ένοικο. Σ' αυτή την αντιστροφή των μεγεθών μεταξύ ενοίκων και ανοιγμάτων υπάρχει μια συμβολική ακύρωση της πιθανότητας διαφυγής, παραμένει ωστόσο πάντα το άνοιγμα ως δυνατότητα και ως σημείο διέλευσης του φωτός, και αυτό είναι το μείζον. Η αντιπαράθεση του φωτός που εισέρχεται στον χώρο με το ενοικούν ή εσωτερικό σκότος και η πιθανή κατανίκηση του ενός από το άλλο.

* Τα φωτεινά Ανοίγματα σημαίνουν ότι βρήκατε τρόπο διαφυγής, ή σας τρομάζει ακόμη το... «έξω»;

Πάντοτε το άνοιγμα είναι θετικό σύμβολο, πόσο μάλλον που στη συγκεκριμένη περίπτωση από τα Ανοίγματα μπαίνει φως. Αν θεωρούσα τρομακτικό το «έξω» οι χρωματικοί τόνοι θα ήταν αντεστραμμένοι. Το σημαντικό, όπως είπα και πριν, είναι ότι υπάρχει δίοδος φωτός και αέρα. Τώρα πώς θα αντιδράσει κανείς απέναντι σ' αυτή τη δυνατότητα, εξαρτάται από τα βιώματα και τον ψυχικό του οπλισμό.

* Θα κατατάσσατε τα έργα αυτής της ζωγραφικής ενότητας στον ρεαλισμό;

Μορφολογικά μοιάζει να μένουν κοντά στον ρεαλισμό, μέσα, όμως, από τις αντιστροφές των μεγεθών, τα σύμβολα και τις τονικές εντάσεις, το νόημα οδηγείται σε μια καθαρά ψυχογραφική σφαίρα όπου η αμφισημία και το αίνιγμα διατηρούν τα δικαιώματά τους προβάλλοντας σκόπιμα αντίσταση στην ερμηνεία.

* Παρατηρώ ότι όλες οι εικονιζόμενες φιγούρες σ' αυτή την ενότητα είναι γυναικείες, είτε πρόκειται για μικρά κοριτσάκια, είτε για γυναίκες με τρυπημένες-αδειασμένες αγκαλιές, είτε για εγκύους. Δεν υπάρχει κανένα αρσενικό στον κόσμο σας. Γιατί αυτή εμμονή;

Η γυναίκα έχει ένα μοναδικό βίωμα λόγω του φύλου της. Και λέω μοναδικό, γιατί στο ανθρώπινο είδος, τουλάχιστον, μόνο η γυναικεία φύση κυοφορεί. Αυτή λοιπόν η γεμάτη ή η άδεια αγκαλιά συνομιλεί, ερήμην της έστω, διαρκώς πάντως, με τη Μητέρα, εννοώ με τη δυνάμει μητρότητα. Τα κοριτσάκια που κρατούν τις κούκλες τους επίσης. Στη χώρα μας που είναι περιφέρεια της Ευρώπης και η παράδοση κρατάει ακόμη στην οικογένεια, οι ρόλοι αυτοί έχουν και σήμερα μεγάλο βάρος, κυρίως στο κοινωνικό μας ασυνείδητο. Βάρος και θετικό και αρνητικό. Η διαχείριση όλου αυτού του ψυχικού υλικού προϋποθέτει κατʼ αρχάς τη συνειδητοποίηση, τον εντοπισμό και την καταγραφή του.

* Στα έργα που εκθέτετε η καθημερινότητα είναι απούσα. Ο «κόσμος» τους εστιάζει στον χώρο της μνήμης και της παιδικής ηλικίας, και μάλιστα της «παραβιασμένης» στην οποία οι αναφορές σας είναι συχνές. Αναφέρεστε σε δικές σας εμπειρίες ή σ' ένα γενικότερο και γενικευμένο πρότυπο αξιών που μας διαμορφώνει απ' τα γεννητάτα μας;

Η παιδική ηλικία, είτε εξεικονισμένη καθεαυτή, στο πρόσωπο ενός παιδιού, είτε μετωνυμικά σʼ ένα παιδικό αντικείμενο, καθώς και ο τρόπος ένταξής της στον κόσμο των ενηλίκων με απασχολούσε από παλιά και μέσα από τη ζωγραφική και μέσα από τη λογοτεχνία, γιατί πιστεύω πως μας αφορά λίγο πολύ όλους. Επομένως δεν απουσιάζει η καθημερινότητα, αντιθέτως υπάρχει και μάλιστα ειδωμένη μέσα από μια πολύ συγκεκριμένη διάσταση, εντοπισμένη δηλαδή στα καθοριστικά εκείνα χρόνια για τη ζωή κάθε ανθρώπου. Άλλωστε η ποιότητα της παιδικής ηλικίας των κατοίκων μιας χώρας αποτελεί μέρος του εθνικού της κεφαλαίου - όπως συνηθίζουν να λένε και οι πολιτικοί μας ταγοί και διαχειριστές. Γι' αυτό και η τόσο μεγάλη σπουδή στα θέματα της παιδείας και σε όσα σχετίζονται μ' αυτήν. Επίσης ότι αφορά στην παιδική ηλικία ξεκινώντας από το εμπόριο παιχνιδιών, ρούχων, αλλά και ευρύτερων υπηρεσιών, είναι το τελευταίο που δοκιμάζεται σε περιόδους κρίσης σαν κι αυτή που περνάμε, κι αυτό ακριβώς λόγω της μεγάλης σημασίας που έχει και της διαρκούς προτεραιότητας που δίνουν σ' αυτή οι ενήλικες ανταλλάσσοντας συχνά τις ενοχές τους με παροχές υλικών αγαθών. Η γενικότερη διαχείριση επομένως της παιδικής ηλικίας αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο άξιο προσοχής και μελέτης. Η κατάκτηση της  ωριμότητας ενός ατόμου είναι στενά συνδεδεμένη με την κατανόηση της παιδικής του ηλικίας, και κυρίως των τραυματικών εμπειριών της. Το παιδί είναι ο σπασμένος καθρέφτης του μεγάλου, και με αυτόν τον σπασμένο καθρέφτη ασχολείται η ζωγραφική μου.

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=587912