Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη με όρους προβολής και επικοινωνίας

Tης ΦIΛIAΣ MHΛIΔAKH

   «Η Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη στα Eυρωπαϊκά νησιά και στις

νησιωτικές περιοχές, θα πρέπει να ξεκινήσει αναγνωρίζοντας τους

περιορισμούς που τίθενται και να στηριχτεί στα δυνατά σημεία των νησιών,

επιτρέποντας τους έτσι να πετύχουν μια ισόρροπη ανάπτυξη. Η Δικτύωση

είναι το κλειδί της Επιτυχίας. Η Δικτύωση μεταξύ των νησιών πρέπει να

ενισχυθεί και τα υπάρχοντα δίκτυα να οργανωθούν με ρεαλιστικούς στόχους»

European Island Agenda.

   Η τουριστική βιομηχανία αποτελεί μια από τις βασικές οικονομικές

δράσεις παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Oργανισμού

Τουρισμού, αν και επηρεάστηκε πολύ από τις τρομοκρατικές επιθέσεις του

2001, φάνηκε σύντομα να ορθοποδεί, ήδη από το τέλος του καλοκαιριού του

2002.

   Γενικά αναμένεται να παρουσιάζει μια σταθερή ετήσια αύξηση της τάξης

του 4% έως 4,5% σε διεθνές επίπεδο και ταυτόχρονα σε τοπικό επίπεδο ο

ρυθμός ανάπτυξης του τουρισμού δημιουργεί υψηλές προσδοκίες.

   Σχετικά με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη αλλά και τη σχέση της με το τουριστικό προϊόν, υπάρχουν συγκεκριμένες πολιτικές και δράσεις εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες και αναπτύσσονται γύρω από δύο [2] βασικές παραδοχές:

   · Η τουριστική βιομηχανία αντλεί τη δύναμή της από εύθραυστες πηγές

όπως το περιβάλλον, η ιστορία και ο πολιτισμός και συχνά χαρακτηρίζεται

ως νόμισμα με δύο όψεις: Από τη μια συνεισφέρει στην οικονομική άνθιση

μιας περιοχής

   · Από την άλλη είναι παράγοντας περιβαλλοντικών και κοινωνικών

επιβαρύνσεων.

Τουρισμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη: Με ποια σειρά τα θέλουμε;

   Ας θυμηθούμε σε αυτό το σημείο, τη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για

το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που οργανώθηκε στο Rio de Janeiro [το

1992].

   Το σημαντικότερο επίτευγμα της Συνδιάσκεψης ήταν η Agenta 21 Π ένα

ολοκληρωμένο και ευρύ πρόγραμμα δραστηριοτήτων που απαιτεί νέους τρόπους

προσέγγισης της ανάπτυξης στο μέλλον.

   Η Agenta 21 με σαφήνεια υποστηρίζει και προετοιμάζει την πλήρη

ενσωμάτωση της αειφορικής ανάπτυξης στην τουριστική βιομηχανία.

   Πέραν των άλλων, κινητοποιεί προς μια νέα τουριστική φιλοσοφία, η

οποία και είναι η εξής:

   · Κάθε κίνηση για την Τουριστική Ανάπτυξη πρέπει να έχει μια

αποτελεσματική επίδραση στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του τοπικού

πληθυσμού και να συμβάλλει στην κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του

προορισμού.

   · Για να συμβάλλει στη Βιώσιμη ανάπτυξη ο Τουρισμός σχεδιάζεται έτσι

ώστε να στηρίζεται σε μια ποικιλία εναλλακτικών και δυνατοτήτων που

προσφέρει η τοπική κοινωνία. Oι τουριστικές δραστηριότητες πρέπει να

ενσωματώνονται και να εμπνέονται από την τοπική οικονομία και να

συμβάλλουν με θετικό τρόπο στην ανάπτυξή της.

   Και πραγματικά τα νησιά είναι ιδανικές περιπτώσεις εφαρμογής

στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης, λόγω της υψηλής αλληλεπίδρασης της

Oικονομίας, της Κοινωνίας και του Περιβάλλοντος. Έτσι η διατήρηση , η

προστασία και η προβολή της Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς στα

νησιά, αποτελεί ιδανική ευκαιρία ανάπτυξης και εφαρμογής μιας

στρατηγικής συνδυασμού του τουριστικού προϊόντος και της πολιτικής για

τη βιώσιμη ανάπτυξη σε αυτά.

   Εξάλλου οι τελευταίες έρευνες του Παγκόσμιου Oργανισμού Τουρισμού,

καταδεικνύουν ότι η πλειοψηφία των τουριστών σήμερα, επιθυμεί να

επισκέπτεται περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα

στοιχεία τοπικού πολιτισμού.

   Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστούν τα ακόλουθα:

   Η Βιώσιμη Τουριστική ανάπτυξη, σαφέστατα εμπεριέχει μέσα της έννοιες

και πρακτικές που αφορούν στις ποικίλες μορφές του εναλλακτικού /

θεματικού τουρισμού, αλλά δε μένει μόνο εκεί.

   Η απόφαση υποστήριξης και εφαρμογής της αποτελεί ένα μακρόπνοο έργο

[με «τελικούς αποδέκτες» πιθανότατα την επόμενη γενιά], στο οποίο

συμμετέχει και συνυπογράφει όλη η κοινωνία του νησιού, της περιοχής που

αφορά.

   Με άλλα λόγια όλοι οι κύριοι φορείς, ιδιώτες και επαγγελματίες,

συμφωνούν και εφαρμόζουν πρακτικές και κώδικες που ενισχύουν τη συνολική

βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής τους, όχι μόνο στον τουρισμό αλλά στους

πλέον κρίσιμους τομείς ευημερίας όπως είναι: η ενέργεια, οι

συγκοινωνίες, το χωροταξικό, τα απόβλητα κλπ.

   Και πάνω από όλα, η Βιώσιμη Τουριστική ανάπτυξη, δεν είναι έργο που

μπορεί να την «καρπωθεί» κανείς μοναχικός ή μοναδικός φορέας. Η δύναμή

της είναι η Τοπική Δράση, είναι η Δικτύωση.

Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη στις Κυκλάδες:Τοπική Δράση

   Τώρα είναι ανάγκη να επικεντρωθούμε στην Τοπική Δράση. Αυτή είναι η

πρώτη προτεραιότητα εάν θέλουμε Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη.

   Τοπική Δράση σημαίνει Δικτύωση, δηλαδή επικοινωνία, συνεργασία με

δέσμευση μεταξύ όλων των παραγόντων της κοινωνίας μιας περιοχής.

Πρέπει να συνεργαστούμε; Και γιατί;

   Για τους ακόλουθους πολύ σημαντικούς λόγους που συνήθως «υποσκάπτουν»

τα καλά αποτελέσματα κάθε αναπτυξιακής πολιτικής.

Πρέπει να συνεργαστούμε τοπικά, στην Eλλάδα και διεθνώς γιατί:

· το τουριστικό προϊόν είναι πολυσύνθετο [o πελάτης οδηγείται στο προϊόν

και όχι το αντίστροφο, όπως συμβαίνει συνήθως]

·οι τουρίστες ανταποκρίνονται σε προορισμούς και όχι σε μεμονωμένα

προϊόντα [δηλαδή πρέπει να τους ικανοποιούνται οι προσδοκίες για ένα

ευρύ φάσμα αλληλένδετων αναγκών όπως: οι μεταφορές, η εξυπηρέτηση, οι

τοπικές υποδομές, η ασφάλεια, το φυσικό περιβάλλον, οι δυνατότητες για

δραστηριότητες σε αυτό κλπ].

· το τουριστικό προίον είναι ιδιαιτέρως κατακερματισμένο στα νησιά μας,

καθώς κυριαρχούν οι ΜΜΕ επιχειρήσεις.

· η τοπική συνεργασία ενισχύει και υπογραμμίζει το ρόλο ύπαρξης της

αρχής της αποκέντρωσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι τοπικοί φορείς

πραγματικά πρέπει να λειτουργούν ρυθμιστικά ως προς την Τουριστική

Ανάπτυξη.

Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη στις Κυκλάδες:Καλά Παραδείγματα Εφαρμογής

Τοπικής «Agenta 21»

   Όπως ήδη έχει αναφερθεί η Agenta 21 με σαφήνεια υποστηρίζει και

προετοιμάζει την πλήρη ενσωμάτωση της αειφορικής ανάπτυξης στην

τουριστική βιομηχανία. Ωστόσο δεν είναι ένα θεωρητικό μόνο επίτευγμα

αλλά δίνει οδηγίες και κατευθύνσεις στις κυβερνήσεις. Επιπλέον

προσαρμόζεται ώστε να μπορεί αν αποτελεί έναν πολύτιμο μπούσουλα και για

κάθε Τοπική Δράση.

   Η μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας αποκαλύπτει έναν ολοένα και

αυξανόμενο αριθμό τοπικών πρωτοβουλιών που στηρίχτηκαν πάνω στις

κατευθύνσεις της Agenta 21, ώστε να εφαρμόσουν το δικό τους αναπτυξιακό

πρόγραμμα.

Αλλά πως γίνεται αυτό:

   Η δράση συνηθέστερα ξεκινάει με πρωτοβουλία της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης.

Κάτω από την καθοδήγησή της οι τοπικές κοινότητες αναπτύσσουν μια

στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης και ένα πρόγραμμα συγκεκριμένων ενεργειών

για την εφαρμογή της.

   Στην πράξη, οργανώνονται Oμάδες εργασίας οι οποίες αποτελούνται από

μέλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τους κατοίκους της περιοχής [για

παράδειγμα της Σύρου], φορείς επιχειρηματικότητας, από τον ιδιωτικό

τομέα, από ειδικούς επιστήμονες, συλλόγους, επιμελητήρια, από τοπικές

ομάδες και ενώσεις, από ντόπιους επιχειρηματίες.  Επίσης από

ενδιαφερόμενες ομάδες και εκτός της τοπικής κοινωνίας.

   Ακολουθεί συζήτηση και ανάλυση των βασικών τοπικών ζητημάτων,

ιδιαιτεροτήτων και προτεραιοτήτων.

   Oρίζονται ξεκάθαροι στόχοι δράσεων για τη Βιώσιμη ανάπτυξη της

περιοχής και δείκτες μέτρησης της αποτελεσματικότητας των δράσεων αυτών

μακροπρόθεσμα.

   Oι ιδέες και οι στόχοι όπως έχουν αναπτυχθεί, ενσωματώνονται σε ένα

Τοπικό Σχέδιο Δράσης [για παράδειγμα σε μια Τοπική Agenta 21].

   Ακολούθως ξεκινά η εφαρμογή με τη συμμετοχή όλων.

   Δύο φαίνεται να έιναι τα βασικά κλειδιά επιτυχίας ανάλογων

πρωτοβουλιών:

· H συμμετοχή και η δέσμευση όλων

· Η δυνατότητα για πρωτοβουλία από κάθε πλευρά.

Η συμμετοχή και η δέσμευση όλων αφορά στη δημιουργία ενός Δικτύου στην

Τοπική Κοινωνία. Πολύ ωραία, αλλά πως;

   Μέσα από:

· Συνεργασία με όλους τους σημαντικούς φορείς σχετικά με περιβάλλον,

μεταφορές, ενέργεια, χωροταξία, πολιτιστική ανάπτυξη και κληρονομιά κλπ.

· Δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ τουριστικών, περιβαλλοντικών &

τοπικών αρχών [να δουλεύουν μαζί & να ενημερώνονται για την εξέλιξη των

δράσεών τους]

· Σταθερή Εμπλοκή / κινητοποίηση όλων των κατοίκων με ενημερώσεις

[ανοικτές συζητήσεις, forums, έρευνες αγοράς κλπ]

· Σταθερή μέτρηση απόψεων / στάσεων / προσδοκιών επισκεπτών &

τουριστικών πρακτόρων [σε Ελλάδα και εξωτερικό]

· Ενίσχυση πρωτοβουλιών και από άλλες οργανώσεις για ανάληψη δράσεων

[όχι μόνο από την Τοπική Κοινότητα]

· Δημιουργία ομάδων / πυρήνων που μπορούν να παίρνουν πληροφορία από

επισκέπτες και να τη διοχετεύουν στις Oμάδες εργασίας.

· Διανησιωτική Δικτύωση / International Networking

· Μελέτη Καλών πρακτικών εξωτερικού

   Πέρα από αυτά όμως, κάθε πρωτοβουλία τροφοδοτείται, δυναμώνει και

αναπτύσσεται μέσα από τη σταθερή Προβολή της.

   Έτσι λοιπόν και οι Τοπικές Δράσεις για την Βιώσιμη Τουριστική

Ανάπτυξη, δείχνουν ότι αποτελεσματικές δράσεις Προβολής ήταν οι

ακόλουθες:

· Προβολή της Φιλοσοφίας, Στόχων, Δράσεων για τη Βιώσιμη Τουριστική

Ανάπτυξη

· Προβολή για κάθε νησί ξεχωριστά αλλά κάτω από την κοινή στρατηγική

· Προβολή των προορισμών σε σχέση με την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη που

υιοθετούν [αναγνώριση, επιβράβευσης των δράσεών τους]

· Προβολή σημάτων ποιότητας και καλής πρακτικής στις σχετικές

επιχειρήσεις

· Λεπτομερειακή ενημέρωση για ιδιαιτερότητες & ευαισθησίες του φυσικού

πλούτου και του τοπικού πολιτισμού. Καθοδήγηση στην προστασία τους.

· Δημιουργία εξειδικευμένων Newsletters και Websites

· Παρουσίαση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς σε εξειδικευμένες

ομάδες τουριστών [εναλλακτικός τουρισμός]

· Ενίσχυση της χρήσης τοπικών προϊόντων και ενσωμάτωσής τους και σε

άλλους τομείς

· Συνεργασίες σταθερές με ΜΜΕ

· Εκπαίδευση στα σχολεία, σε επιχειρηματίες, στους μόνιμους κατοίκους.

   Πρόκειται λοιπόν για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός Τοπικού

Σχεδίου Δράσης από τις Τοπικές κοινωνίες, οι οποίες αποφασίζουν να

αυτοδιοικηθούν και στην πράξη, να σταματήσουν να μεταφέρουν τις

δυσκολίες και τις αποτυχίες τους στο αχανές και απρόσωπο της κεντρικής

εξουσίας και να διεκδικήσουν με τα δικά τους μέτρα, αξιώσεις για υψηλή

ποιότητα ζωής.

Και όλα αυτά μέσα σε μια προοπτική συνεργασιών και δράσεων μιας 10ετίας,

μια προοπτική που λαμβάνει υπ' όψιν της τις εξελισσόμενες ανάγκες του

τόπου αλλά και το μέλλον της επόμενης γενιάς.

   Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο τουρισμός ενσωματώνεται σε όλες τις

πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής, τις υποστηρίζει, τις

αναδεικνύει και κερδοφορεί με ασφάλεια.

Και εάν όλα αυτά είναι θεωρητικά ας κάνουμε μια βόλτα:

· Περιοχή Calvia Π Μαγιόρκα Π Ισπανία: Αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα

υποβάθμισης του τουριστικού προϊόντος της και κατά συνέπεια, μείωση του

αριθμού των τουριστών, λόγω μιας ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης. Η

Calvia σήμερα επανασχεδιάζει την τουριστική της προοπτική, ενισχύει την

ποιότητα των υποδομών και των υπηρεσιών της και αναπτύσσει νέα

τουριστικά προϊόντα, μέσω της εφαρμογής τοπικής Agenta 21.

· Νησί Marie-Galante στη Γαλλική Καραϊβική: Άγνωστο σχετικά νησί, με

λιγοστή τουριστική κίνηση αναζητά να μπει με αξιώσεις στο χάρτη του

ποιοτικού τουρισμού.

· Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη εκεί Σχέδιο Δράσης μέσω της Τοπικής Agenta

21, με στόχο την ανάδειξη της πολιτιστικής του ταυτότητας και του

φυσικού του περιβάλλοντος. Πλέον είναι ένα νησί που με επιτυχία

απευθύνεται στον ποιοτικό και όχι στον μαζικό τουρισμό.

   Oι Κυκλάδες;

Βιβλιογραφία

- «Προϋποθέσεις και Προοπτικές Ανάπτυξης του Oικοτουρισμού», Α.

Καραμέρης, Καθηγητής Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος,

Α.Π.Θ.

- «Προϋποθέσεις Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης», Θ. Αβδελλή.

- «Instruments for the Sustainable Development of the Islands», European

Island Adenda, www.insula.org

- «Sustainable Tourism & Competitiveness in the Islands of the

Mediterranean», May 2000, Final Report.

- Division for Sustainable Development / Agenta 21, www.un.org.

- Calvia Π Local Agenta 21: The sustainability of a Tourist Municipality

Π Plan of Action.