ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ «Το θέατρο δεν θα πάψει να υπάρχει ως θέαμα»

Συνέντευξη στον Απόστολο Χατζηπαρασκευαΐδη

Η ευρυμάθεια, η κομψότητα του ύφους και ο γλωσσικός του πλούτος

 καθορίζουν την πνευματική προσφορά του Μάριου Πλωρίτη στη δημοσιογραφία

 αλλά και, γενικότερα, στα ελληνικά γράμματα.

 Ο άνθρωπος με τις πολλές ιδιότητες (συγγραφέας, κριτικός, σκηνοθέτης,

 μεταφραστής, δημοσιολόγος και δημοσιογράφος) έφυγε στις 29/12/2006 από τη ζωή

 σε ηλικία 87 ετών, στο νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν.

 Ο Μάριος Πλωρίτης -το πραγματικό του όνομα είναι Μάριος Παπαδόπουλος-

 γεννήθηκε το 1919 στον Πειραιά από οικογένεια με φιλελεύθερες παραδόσεις

 και σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

 Ύστερα έφυγε στην Αγγλία και στην Αμερική όπου ασχολήθηκε με τη θεατρική

 τέχνη. Οι πρώτες δοκιμές του δημοσιεύτηκαν στο κατοχικό

 περιοδικό «Καλλιτεχνικά Νέα». Υπήρξε μέλος της ομάδας που περιστοίχισε

 τον Κάρολο Κουν στην ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης (1942), για το οποίο

 έκανε και την πρώτη του θεατρική μετάφραση («Ετσι είναι αν έτσι

 νομίζετε» του Πιραντέλο), την οποία ακολούθησαν δεκάδες ακόμη. Οι

 μεταφράσεις του, που πλησιάζουν τις δύο εκατοντάδες, είναι, όπως

 επισημαίνει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, «πρότυπα θεατρικού ύφους,

 δραστικού λόγου και ρυθμού. Πρόκειται συνήθως για κυριολεκτικά

 αναπλάσεις των πρωτότυπων έργων με δημιουργική πνοή αξιοζήλευτη».

 Ο Μ. Πλωρίτης μαζί με τους Αλ. Πατσιφά και Ν. Καρύδη ίδρυσαν την

 εκδοτική εταιρεία «Ικαρος» (1944), όπου εκδόθηκε και η μετάφρασή του

 «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή» του Ρίλκε, βιβλίο-οδηγός για πλήθος νέους.

 Το 1945 διηύθυνε το περιοδικό «Εβδομη Τέχνη». Από το 1945 έως το 1965

 άσκησε τη θεατρική κριτική στην εφημερίδα «Ελευθερία» και ταυτόχρονα

 υπήρξε ένας από τους πρώτους που καθιέρωσαν την κριτική του

 κινηματογράφου στον ημερήσιο Τύπο. Το 1950 παντρεύτηκε την Ελλη Λαμπέτη,

 από την οποία χώρισε το 1953.

 Περνώντας και από την «άλλη πλευρά της ράμπας» ο Πλωρίτης σκηνοθέτησε

 (1952 - 1962) 20 περίπου έργα με τους θιάσους Λαμπέτη - Παππά - Χορν,

 Κατράκη, Αλεξανδράκη, Κατερίνα, Κυβέλη κ.ά. Δίδαξε επίσης ιστορία

 θεάτρου και δραματολογία στη δραματική σκηνή του Θεάτρου Τέχνης (1956 -

 1967). Το 1957 μαζί με τον Θ. Κρίτα και τον Α. Βουσβούνη ίδρυσε την

 ετήσια έκδοση «Θέατρο», που επί 10 χρόνια αποτύπωνε τη ζωντανή πράξη

 όλου του φάσματος των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων κάθε χρονιάς. Το 1965 ο

 Πλωρίτης αποχώρησε από την «Ελευθερία» και άρχισε την πολύχρονη

 συνεργασία του με το «Βήμα», η οποία συνεχίστηκε ως το τέλος της ζωής

 του. Στη διάρκεια της δικτατορίας διέφυγε στο Παρίσι, απ' όπου επέστρεψε

 το 1974.

 Η προσφορά του Μάριου Πλωρίτη στον κριτικό και δημόσιο λόγο είναι

 ανεκτίμητη: καλλιέργησε από τους πρώτους τη μορφή του δοκιμίου στην

 εφήμερη κριτική του καθημερινού Τύπου και τη μορφή του πολιτικού

 δοκιμίου με θεμελιώσεις στηριγμένες στα πορίσματα της πολιτικής

 επιστήμης για την ανάλυση της επικαιρότητας. «Το γλωσσικό του όργανο»,

 όπως σημειώνει και ο Κ. Γεωργουσόπουλος, «ήταν ένα από τα εντελέστερα

 των ελληνικών γραμμάτων».

 Η «Α» αναδημοσιεύει σ' αυτό το φύλλο συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο

 Μάριος Πλωρίτης στον Απόστολο Χατζηπαρασκευαίδη το 1998 και η οποία είχε

 δημοσιευτεί στην ΑΠΟΨΗ (Ιούλιος-Αύγουστος 1998).

Συναντήσαμε το Μάριο Πλωρίτη την επομένη της ομιλίας του στο θέατρο ΑΠΟΛΛΩΝ με θέμα τον Μπέρτολτ Μπρεχτ (1/5/1998) και είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε επί μακρόν μαζί του για τη σχέση του με τη Σύρο (με την οποία αισθάνεται ήδη πολύ οικείος), για το θέατρο ΑΠΟΛΛΩΝ και την αποπεράτωση του, για τις ερασιτεχνικές και επαγγελματικές θεατρικές παραστάσεις. Σύμφωνα με το συνομιλητή μας "το θέατρο δεν θα πάψει να υπάρχει ως θέαμα", λόγω της αμεσότητας της θεατρικής τέχνης αλλά και της επιστροφής του κοινού (κύρια του νεανικού) στις θεατρικές αίθουσες.Μιλήσαμε ακόμα για την εμπειρία του ως καθηγητή στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, τη σχέση του με τους φοιτητές, το επίπεδο της θεατρικής παιδείας στη χώρα μας. Ολόκληρη η συζήτηση που είχαμε μαζί του έχει ως εξής:

- Κύριε Πλωρίτη ποια συναισθήματα σας δημιουργούνται επισκεπτόμενος γι'

άλλη μια φορά τη Σύρο;

- Πρόκειται για μια επιστροφή σε ένα γνωστό κι αγαπημένοτόπο. Γνωστό όχι

 μόνο γιατί έχω έρθει πολλές φορές, αλλά γιατί οι γονείς μου έχουν μείνει

 εδώ 8 χρόνια. Από πολύ μικρός λοιπόν έχω ακούσματα για τη Σύρο της

 παλιάς εποχής. Είναι η τέταρτη φορά που έρχομαι στη Σύρο προσκεκλημένος

 από το θεατρικό όμιλο ΑΠΟΛΛΩΝ και προσωπικά από τον κ. Φρέρη. Είμαι

 ευτυχής που έχω δώσει τέσσερις διαλέξεις στο νησί: για τον Ε. Ροίδη, την

 Ε. Παπαδάκη, την Μ. Κοτοπούλη και τον Μπ. Μπρεχτ.

- Μπορείτε να μας μιλήσετε εκτενέστερα για την εικόνα που είχατε

 διαμορφώσει ως παιδί για τη Σύρο; Σήμερα η εικόνα αυτή κατά πόσο έχει

 αλλάξει;

- Μιλάμε βέβαια για μια μακρινή εποχή, όμως είχα διαμορφώσει μια

 ειδυλλιακή εικόνα για τη Σύρο. Θυμάμαι ότι κάθε καλοκαίρι που πηγαίναμε

 στη Σαντορίνη, το καράβι σταματούσε πάντα στη Σύρο. Θυμάμαι ιδιαίτερα

 τους πωλητές λουκουμιών που ανέβαιναν στο πλοίο διαλαλώντας την

 πραμάτεια τους. Γι' αυτούς τους λόγους νιώθω πολύ συγγενικά με τη Σύρο

 σε σχέση με άλλα νησιά. Η Σύρος έχει επίσης το πλεονέκτημα να μην έχει

 καταστραφεί ακόμα από τον τουρισμό σε αντίθεση με το νησί της καταγωγής

 μου, τη Σαντορίνη. Γι' αυτό το λόγο αρνούμαι να πάω στη Σαντορίνη εδώ

 και 30 χρόνια. Αλλά ας μη μιλήσουμε άλλο για τα θλιβερά της Σαντορίνης,

ας περάσουμε στα ευχάριστα της Σύρου.

ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΘΕΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟΛΛΩΝ

- Στην ομιλία σας για τον Μπ. Μπερχτ κάνατε μια νύξη για την αποπεράτωση

 του θεάτρου ΑΠΟΛΛΩΝ που τόσο έχει καθυστερήσει...

- Είναι κρίμα ένα τόσο ιστορικό και όμορφο θέατρο να μην τελειώνει.

Βέβαια δεν είναι πλέον γιαπί, όπως το είχα προλάβει σε παλαιότερες

 επισκέψεις μου. Σήμερα βλέπεις παντού μαρμαρόσκονη, καθίσματα δεν

 υπάρχουν, η σκηνή πρέπει να διαμορφωθεί, ενώ πρέπει να προσεχθεί

 ιδιαίτερα η ακουστική του θεάτρου. Φοβάμαι ότι η ακουστική του θεάτρου

 έχει μεγάλο πρόβλημα όπως διαπίστωσα και στις παραστάσεις του "ΜΑΣΤΕΡ

 ΚΛΑΣ". Έχει ένα αντιβούισμα επειδή η σκηνή είναι πίσω άδεια και επειδή

 οι γυψοσανίδες αντανακλούν τον ήχο. Η ανακατασκευή είναι μια πολύ ειδική

 υπόθεση και πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα.

- Τελευταία έχει αναπτυχθεί ένας προβληματισμός όσον αφορά τη λειτουργία

 του αποπερατωθέντος θεάτρου ΑΠΟΛΛΩΝ, με κυρίαρχο το ερώτημα κατά πόσον

 οι τοπικοί ερασιτεχνικοί θεατρικοί (και όχι μόνο) σύλλογοι βα μπορέσουν

 να συμβάλλουν στη συνεχή λειτουργία του θεάτρου ή σε ποιο βαθμό θα

 υπάρχει "εισαγωγή" αθηναϊκών παραστάσεων και εκδηλώσεων. Ποια είναι η

 δική σας άποψη;

- Καταρχήν δεν θα πρέπει ως τοπική κοινωνία να διακατέχεστε από

 σύμπλεγμα κατωτερότητας έναντι του κέντρου. Το καλύτερο θα ήταν να γίνει

 ένας συνδυασμός έτσι ώστε να προσκαλούνται για παραστάσεις

 επαγγελματικοί θίασοι, απ' τους οποίους πολλά έχουν να διδαχθούν τα

 ντόπια σχήματα, αλλά να μην αποκλείεται παράλληλα η δραστηριοποίηση των

 συριανών ερασιτεχνικών ομίλων. Δεν νομίζω ότι πρέπει να αποκλείσει το

 ένα το άλλο.

- Πώς βλέπετε να προχωρά η πολιτιστική αποκέντρωση μέσα από το θεσμό των

 ΔΗΠΕΘΕ;

- Τα ΔΗΠΕΘΕ είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση, ακριβώς επειδή υπάρχει η

 Αθήνα. Οι καταξιωμένοι ηθοποιοί δεν μετέχουν πλέον στα ΔΗΠΕΘΕ, ένα θεσμό

 που δεν έχει ακόμα στεριώσει και αντιμετωπίζει προβλήματα συντήρησης.

Βέβαια το έργο των ΔΗΠΕΘΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους ανθρώπους

 που μετέχουν σ' αυτό. Αν είναι άνθρωποι ψυχωμένοι και παθιασμένοι με το

 θέατρο καταφέρνουν πολλά (π.χ. ΔΗΠΕΘΕ Θεσσαλίας - Καλαμάτας).

ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΣΜΟΣ

- Πώς βλέπετε το έργο των ερασιτεχνικών θεατρικών ομάδων;

- Είναι ένα θέμα το οποίο δεν γνωρίζω από πρώτο χέρι. Οι ερασιτεχνικοί

 θίασοι αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα απ' ότι οι επαγγελματικοί.

Μπορώ να φανταστώ τις δυσκολίες που υπάρχουν στο ανέβασμα μιας

 ερασιτεχνικής θεατρικής παράστασης (π.χ. οι επαγγελματικές υποχρεώσεις

 των ερασιτεχνών ηθοποιών, πιθανές τριβές κ.ο.κ.)

- Να περάσουμε στο επαγγελματικό θέατρο και να σας ρωτήσουμε αν θεωρείτε

 δείγμα ακμής τον μεγάλο αριθμό θεατρικών σκηνών στη χώρα μας.

- Από τότε που ήμουν παιδί άκουγα να μιλούν για την "κρίση" του θεάτρου.

Τότε η Αθήνα είχε πέντε θέατρα, ενώ σήμερα έχει εκατό. Πως λοιπόν

 μπορούμε να μιλάμε για κρίση όταν έχουμε τόσα πολλά θέατρα; Ξέρω όλα τα

 μειονεκτήματα αυτού του πληθωρισμού. Αναλογικά με τον πληθυσμό μας

 έχουμε περισσότερα θέατρα απ' ότι το Λονδίνο ή το Παρίσι. Αλλά πέρα απ'

αυτό το ρεπερτόριο του θεάτρου στην Αθήνα έχει πολύ περισσότερο

 ενδιαφέρον σε σχέση με παραστάσεις της Ν. Υόρκης ή ευρωπαϊκών πόλεων. Σε

 πολλές δε περιπτώσεις η ποιότητα των εδώ θεατρικών παραστάσεων όχι μόνο

 δεν υστερεί, αλλά και υπερτερεί σε σχέση με παραστάσεις του εξωτερικού.

Υστερεί ωστόσο αρκετά η ντόπια θεατρική παραγωγή. Παρόλα αυτά δηλώνω

 αισιόδοξος και βρίσκω υπερβολικά τα όσα λέγονται περί "θανάτου" του

 θεάτρου κ.ο.κ.

- Πολύς λόγος έχει γίνει για τις κρατικές επιχορηγήσεις του θεατρικών

 θιάσων. Εσείς έχετε εκφράσει κάποιες αντιρρήσεις για την όλη διαδικασία;

- Πιστεύω καταρχήν ότι είναι αναγκαία η ενίσχυση των θεάτρων από την

 πολιτεία, όχι βέβαια με τον τρόπο που γίνεται σήμερα. Είναι πρώτα

 αναγκαίος βέβαια ο έλεγχος του τι έχουν δώσει αυτά τα θέατρα, πως

 στελεχώνονται, τι προσέλευση κοινού έχουν κ.ο.κ. Υπάρχουν ξέρετε

 ορισμένα θέατρα που συντηρούνται μόνο από την επιχορήγηση, δηλαδή από

 χρήματα που πληρώνετε εσείς κι εγώ...

- Έχετε αποχωρήσει ποτέ από θεατρική παράσταση;

- Στην Αθήνα δεν μπορώ να φύγω από κάποια θεατρική παράσταση μιας και

 μας ξέρουν όλοι. Σε αρκετές περιπτώσεις απλά υπομένεις. Ωστόσο στο

 εξωτερικό έχω αποχωρήσει από θεατρική παράσταση.

- Έχετε υπηρετήσει τη θεατρική κριτική για 25 χρόνια. Μ' αυτή σας την

 πείρα, πως κρίνετε το επίπεδο της ελληνικής θεατρικής κριτικής;

- Επειδή έχω σηκώσει κι εγώ τα όπλα του Αχιλλέα, έχω ασκήσει δηλ. τη

 θεατρική κριτική δεν θα ήθελα να μιλήσω. Δεν θα ήταν κομψό εξάλλου να

 μιλήσει κανείς για συναδέλφους.

0I ΝΕΟΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

- Τελευταία παρατηρείται μια επιστροφή της νεολαίας στα θέατρα. Πόσο

 ενθαρρυντική είναι αυτή η τάση;

- Πράγματι τα τελευταία 5 - 6 παρατηρείται μια αύξηση της προσέλευσης

 νέων στα θέατρα. Άλλοτε οι νέοι πήγαιναν μόνο στον κινηματογράφο, τώρα

 το νεανικό κοινό φτάνει το 30% του θεατρικού κοινού. Αξίζει επίσης να

 παρατηρήσουμε ότι πολλοί απ' αυτούς τους νέους δεν είχαν πάει ποτέ σε

 θέατρο, ωστόσο ανακάλυψαν τη γοητεία της ζωντανής ηθοποιίας. Γι' αυτόν

 ακριβώς το λόγο πιστεύω ότι το θέατρο δεν θα πάψει να υπάρχει ως θέαμα.

Δείτε για παράδειγμα την προσέλευση του κοινού στο θέατρο της Επιδαύρου

 ή σε άλλα περιφερειακά θέατρα. Μπορούμε νομίζω να μιλάμε για μια

 επιστροφή του κοινού, κι όχι απλά για μια πρόσκαιρη μόδα.

- Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την περίφημη διαμάχη μεταξύ εικόνας

 και λόγου. Η δική σας θέση ποια είναι επ' αυτού;

- Νομίζω ότι είναι άστοχο να μιλάμε για διαμάχη. Δεν υπάρχει

 ανταγωνισμός μεταξύ τους. Όλα μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά. Ο λόγος

 και η εικόνα έχουν το καθένα το μαγνητισμό τους. Υπάρχουν για παράδειγμα

 κινηματογραφικές ταινίες που έχουν και ωραίο λόγο. Το θέατρο εξάλλου

 έχει κι αυτό την οπτική πλευρά του με τη συνδρομή σύγχρονων μέσων.

- Ας περάσουμε όμως, αν δεν έχετε αντίρρηση, στο θέμα της θεατρικής

 παιδείας, μιας και διδάσκετε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του

 Πανεπιστημίου Αθηνών. Ποια είναι καταρχήν η σχέση με τους φοιτητές σας;

- Το' χω πει και γράψει πολλές φορές ότι οι πιο ευχάριστες ώρες της

 εβδομάδας είναι αυτές που βρίσκομαι στη σχολή. Βέβαια υπάρχει ανάλογη

 εμπειρία απ' τον καιρό που δίδασκα στη σχολή του θεάτρου Τέχνης ως τη

 δικτατορία, και από το πανεπιστήμιο της Βενσέν, όπου δίδασκα κατά τη

 διάρκεια της δικτατορίας. Η επαφή με τους νέους είναι για μένα δροσερή

 βροχή. Οι φοιτητές του Τμήματος είναι πολύ καταρτισμένοι, μιλούν πολύ

 καλά, και οι συζητήσεις μας είναι πολύ ζεστές. Χαίρομαι να κουβεντιάζω

 μαζί τους, γιατί έχουν μια φρέσκια αντίληψη των πραγμάτων. Επίσης

 χαίρομαι όταν διαφωνούμε και προκαλώ τις διαφωνίες. Συνέχεια τους

 τονίζω: "θέλω και την δική σας κρίση". Πιστεύω επίσης στο ρητό "Γηράσκω

 αεί διδασκόμενος" γιατί μαθαίνω πολλά από τους νέους και τα προβλήματα

 τους.

- Τι είναι αυτό που επαναλαμβάνετε στη διδασκαλία σας;

- Χωρίς να αγνοώ την πρωταρχική γνώση, τονίζω στους φοιτητές την αξία

 της κριτικής σκέψης. Δεν αρκεί να έχουν πολυμάθεια. Χρειάζεται παράλληλα

 να αναπτύξουν την κρίση τους κι όχι να παπαγαλίζουν τα πανεπιστημιακά

 εγχειρίδια. Ειδάλλως δεν αξίζει τον κόπο να έρχονται στο πανεπιστήμιο.

Δεν μ' ενδιαφέρει καθόλου να απομνημονεύσουν κάποιες ημερομηνίες, για

 παράδειγμα πότε γράφτηκε ο  ΓΛΑΡΟΣ του Τσέχωφ. Ποιο είναι το κέρδος από

 μια τέτοια απομνημόνευση;

- Κρίνετε επαρκές το επίπεδο των θεατρικών σπουδών στη χώρα μας;

- Μιλώντας καταρχήν για τις πανεπιστημιακές σχολές που ξεκίνησαν την

 λειτουργία τους πριν 8-9 χρόνια, θα έλεγα ότι είναι ικανοποιητικό το

 επίπεδο τους, παρά τα κάποια προβλήματα στο πρόγραμμα σπουδών για

 παράδειγμα. Δεθα ήθελα να μιλήσω για τις ιδιωτικές σχολές δραματικής

 τέχνης, όπου παρατηρούνται φαινόμενα κερδοσκοπίας, μιας και δεν έχω ιδία

 άποψη, θα ήθελα όμως να αναφερθώ στο σκοτεινό μέλλον των αποφοίτων των

 Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών. Το ερώτημα που είχα θέσει και στο τότε

 πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθήνας κ. Σταθόπουλο είναι: "τι θα γίνει μ'

αυτές τις εκατοντάδες θεατρολόγων που θα αποφοιτούν;". Σήμερα το

 μεγαλύτερο μέρος των αποφοίτων ακόμα και των αποφοίτων αυτών των σχολών

 δεν έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν επαγγελματικά αυτά που έμαθαν. Είναι

 δραματικό αυτοί οι νέοι να ετεροαπασχολούνται και να ωθούνται σε

 αδιέξοδα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΜΕ ΣΤΩΙΚΟΤΗΤΑ

- Για το τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω πως αντιμετωπίζετε το ζήτημα του

 θανάτου. Το δέχεστε στωικά ή το αγνοείτε;

- Κανένας δε μπορεί να πει ότι δεν σκέφτεται κάποιες φορές το θάνατο.

Προσωπικά αντιμετωπίζω το θάνατο με απόλυτη ηρεμία και στωικότητα, όπως

 ένας από τους αγαπημένους μου φιλοσόφους, ο Μάρκος Αυρήλιος. Στο έργο

 του "Εις εαυτόν", ένα εξαιρετικά διδακτικό βιβλίο, προσπαθεί να δώσει

 την τέχνη της βιωτικής, την τέχνη της ζωής. Πώς ν' αντιμετωπίζεις τις

 περιπέτειες της ζωής και φυσικά και το θάνατο.