Στο πλαίσιο των Σεμιναρίων της Ερμούπολης συναντήσαμε στη Σύρο την καθηγήτρια Ιστορίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Μαρία Ρεπούση, με την οποία συζητήσαμε για τη δημόσια αντιπαράθεση με αφορμή την απόσυρση του βιβλίου της ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού, τους «πολέμους» για την Ιστορία, τη μεθοδολογία της σύγχρονης ιστορικής εκπαίδευσης και τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης σε πολυεθνικές κοινωνίες.
Η Μαρία Ρεπούση γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά. Ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές της σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Σορβόννη. Το διδακτορικό της έχει θέμα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις της περιόδου 1919-1923. Έκτοτε ασχολήθηκε ιδιαίτερα με ζητήματα της ιστορικής εκπαίδευσης και ανάλογα είναι τα βασικά ερευνητικά της ενδιαφέροντα. Ασχολείται επίσης με την ιστορία του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα. Διδάσκει από το 1993 στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ μαθήματα ιστορίας και διδακτικής της ιστορίας, αρχικά (1993-1999) ως ειδική επιστήμονας με βάση το ΠΔ 407/80, στη συνέχεια (1999-2007) ως επίκουρη καθηγήτρια και από το Φεβρουάριο του 2007 ως αναπληρώτρια καθηγήτρια. Διδάσκει επίσης τα αντίστοιχα μαθήματα στο Διδασκαλείο του ΠΤΔΕ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ και στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Επιστήμες της Αγωγής του ΠΤΔΕ, στην Κατεύθυνση της Διδακτικής της Ιστορίας στην οποία είναι και υπεύθυνη.
Η συνομιλήτριά μας εντάσσει την αντιπαράθεση για το βιβλίο στους συμβολικούς πολέμους ιστορίας, κάνει λόγο για φαινόμενα συντηρητικής αναδίπλωσης ,επιχειρηματολογεί για την αναγκαιότητα διαμόρφωσης μιας διευρυμένης ιστορικής συνείδησης, καταδικάζει ως «παράνομη» την απόσυρση του βιβλίου και τέλος δηλώνει αισιόδοξα ότι «μέσα από παλίνδρομες κινήσεις τα πράγματα θα πάνε μπροστά». Ολόκληρη η συνέντευξη που μας παραχώρησε έχει ως εξής:
-Σημαίνει καταρχήν μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά. Το να ερευνάς τις κοινωνίες του παρελθόντος είναι μια συναρπαστική δουλειά ,διότι σου επιτρέπει να διαβάζεις καλύτερα το παρόν. Ο ιστορικός τρόπος που αποκτάς είναι αναντικατάστατος τρόπος σκέψης για να είσαι υπεύθυνος κι ενεργός πολίτης σήμερα.
Ιστορικός παράλληλα σημαίνει ένα επάγγελμα που έχει αρκετές δυσκολίες , καθώς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν οι υποδομές, που φιλοξενούν την ιστορική έρευνα και επιστήμη, με συνέπεια η μεγάλη πλειοψηφία των ιστορικών να προσανατολίζεται στην εκπαίδευση, όπου οι θέσεις είναι περιορισμένες. Δεν υπάρχουν Κέντρα Ιστορίας, Ινστιτούτα, Αρχεία, όπως υπάρχουν στην Αμερική και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Από επαγγελματική άποψη είναι δύσκολο να βρεις δουλειά ως ιστορικός στην Ελλάδα σήμερα.
-Η διαμάχη για το βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού είναι ένα μεμονωμένο επεισόδιο ή εντάσσεται στο πλαίσιο των «πολέμων» για την ιστορία;
-Κατά την άποψή μου δεν είναι ένα ξεχωριστό επεισόδιο. Αν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τα πράγματα εστιάζοντας μόνο στις τοπικές ή στις εθνικές συνθήκες κάνουμε λάθος. Εάν διευρύνουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα, θα δούμε ότι και σε αυτή την περίπτωση αυτό που συμβαίνει στην πατρίδα μας δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Από τις αρχές του 1990 και μετά ξεσπούν τέτοιοι συμβολικοί πόλεμοι ιστορίας σε πολλά μέρη του κόσμου και δυστυχώς η πρωτοβουλία αυτών των πολέμων ανήκει στις συντηρητικές δυνάμεις.
-Βιώνουμε λοιπόν καιρούς συντηρητικής αναδίπλωσης και στο χώρο της ιστορικής εκπαίδευσης;
-Φυσικά. Πρόκειται για ένα κίνημα επιστροφής σε μια παλιά ιστορία, η οποία καλλιεργεί στα παιδιά την πίστη στην πατρίδα, κάποιες βεβαιότητες και περιθωριοποιεί τις αμφιβολίες και τη διερευνητική ικανότητα του παιδιού. Δηλαδή θέλουν την επιστροφή σε μια ιστορία που δεν καλλιεργεί την κριτική ικανότητα. Και τα επιχειρήματα είναι πανομοιότυπα ξέρετε.
-Πρόκειται για μια αντιπαράθεση που αφορά μόνο τους ιστορικούς και τους εκπαιδευτικούς ή τον καθένα από εμάς ;
-Πιστεύω ότι οι πόλεμοι για την ιστορία αφορούν ευρύτερα την κοινωνία κι όχι μόνο την εκπαιδευτική και επιστημονική κοινότητα, η οποία έχει όμως έναν επιπλέον λόγο σ΄ αυτή τη διαμάχη. Λόγο για την ιστορία έχουν οι πάντες, απλώς και η κοινωνία πρέπει να λαμβάνει υπόψη λίγο περισσότερο τους καθ΄ ύλην αρμόδιους. Εμείς αυτά που λέμε δεν τα λέμε επειδή έχουμε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Ξέρουμε πως τα παιδιά μαθαίνουν ιστορία για παράδειγμα. Έχουμε μελέτες και δεδομένα που μας δείχνουν ότι τα παιδιά δε μαθαίνουν ιστορία με να τους πούμε εμείς το «ποίημα».
-Δεν υπάρχει όμως μια αντίφαση μεταξύ της δικής σας μεθοδολογίας και στοχοθεσίας και του σκοπού του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο διαμορφώνει την εθνική συνείδηση, σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή;
-Καταρχήν τα αναλυτικά προγράμματα στη χώρα μας, τα οποία έχουν αλλάξει κι αυτά ,θέτουν ως στόχο της ιστορικής εκπαίδευσης την κριτική ικανότητα και τη διαμόρφωση της ιστορικής και όχι της εθνικής συνείδησης. Ωστόσο υφίσταται και η συνταγματική επιταγή που αναφέρατε ,που θέτει ως στόχο της εκπαίδευσης τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης. Εμείς διαφωνούμε να είναι αυτός ο στόχος της παιδείας.
Εμείς δε λέμε ότι η διδασκαλία της ιστορίας πρέπει να πάρει διαζύγιο από την εθνική ταυτότητα. Απλώς θέλουμε μια εθνική ταυτότητα που να είναι ιστορικά διευρυμένη. Να μη στηρίζεται στα λάθη , στους μύθους, στα στερεότυπα. Δεν είναι αντίθετο με την εθνική ταυτότητα να ξέρουμε ότι η περίοδος της οθωμανικής κυριαρχίας δεν ήταν μια περίοδος σκότους, όπως διδασκόμαστε. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια διεύρυνση της εθνικής ταυτότητας, η οποία θα στηρίζεται όχι σε αρνητικές στάσεις για τους άλλους , αλλά θα είναι ανοιχτή και διαφοροποιημένη ανάλογα με τις ομάδες και δεν θα είναι ανταγωνιστική.
-Η απόσυρση του βιβλίου από πλευράς ΥΠΕΠΘ ποιους κινδύνους συνιστά;
-Δεν έχουμε πολιτική παρέμβαση μόνο και τέτοιου είδους πραξικοπήματα. Έχουμε μια πολιτική ,η οποία δεν έχει την ευθύνη που πρέπει να έχει στα εκπαιδευτικά πράγματα. Έχουμε πολιτικούς που υπακούουν στις πιο συντηρητικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας.
-..που αναδείχθηκαν σε πλειοψηφικό ρεύμα ωστόσο..
-Κατάφεραν και η δική τους ρητορική, ο δικός τους λόγος έπεισε : ότι δηλ. εμείς οι ιστορικοί προσπαθούμε να τους πάρουμε την ιστορία τους, την πατρίδα τους, την εθνική τους ταυτότητα και ότι τελικά είμαστε «υποχείριοι» .
-Θέλετε να σχολιάσετε τη στάση της κ. Γιαννάκου, η οποία τήρησε αποστάσεις από τις πιέσεις που της ασκήθηκαν;
-Η κ. Γιαννάκου το πλήρωσε πάρα πολύ αυτό , γιατί δε θέλησε να στιγματίσει την καριέρα της με μια εξω-εκπαιδευτική- εξωθεσμική παρέμβαση. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Η απόσυρση ενός βιβλίου, το οποίο μπαίνει στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα σε μια σύμβαση αξιολόγησης από τους εκπαιδευτικούς, συνιστά μια εξωθεσμική παρέμβαση, που καταργεί τον ίδιο το θεσμό της εκπαίδευσης και της σχετικής αυτονομίας που πρέπει να έχει αυτός ο θεσμός απέναντι στην πολιτική εξουσία.
-Επιστροφή λοιπόν στη συμβαντολογική-εθνικιστική ιστορική εκπαίδευση;
- Η εθνοκεντρική-εθνικιστική ιστορία συνιστά ένα συνολικό παιδαγωγικό παράδειγμα. Δηλαδή δεν είναι μόνο ότι διδάσκει τα στερεότυπα. Είναι δομημένη με ένα συγκεκριμένο τρόπο : έχει τη μεγάλη αφήγηση, τα γεγονότα, τις χρονολογίες, τους ήρωες. Αυτό όλο το αφήγημα πρέπει το παιδί να το μάθει και να το πει.
-Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο-όπως το περιγράψατε- μπορούν να υπάρξουν ρωγμές;
-Εγώ είμαι ένας αισιόδοξος άνθρωπος και πιστεύω ότι μέσα από παλίνδρομες κινήσεις τα πράγματα θα πάνε μπροστά. Δε μπορώ ως ιστορικός να δω τι θα γίνει στο μέλλον. Γνωρίζω ότι σήμερα συνολικότερα στα ζητήματα του εθνικισμού έχουμε μια συντηρητική αναδίπλωση. Φαίνεται ότι το περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης είναι απειλητικό για τις συνειδήσεις του κόσμου.
-Οπότε επιστρέφουμε στις βεβαιότητες του παρελθόντος..
-Φυσικά το παρελθόν για να μπορέσει να λειτουργήσει ως ένα πλαίσιο ασφάλειας και σιγουριάς εξιδανικεύεται .Αυτό είναι ένα τεράστιο πολιτικό πρόβλημα, το οποίο επωμίζεται η ιστορία και η εκπαίδευση. Επιστρέφοντας στο ερώτημά σας , πιστεύω ότι υπάρχουν συλλογικότητες, υπάρχουν ομάδες, κοινότητες, οι οποίες μπορούν να επιφέρουν ρωγμές σε αυτή την πορεία προς τα πίσω.
-Πως εξηγείτε ότι παρά την εκπεφρασμένη αλληλεγγύη και συμπαράσταση προς το πρόσωπό σας, οι θέσεις σας παρέμειναν μειοψηφικές;
-Υπήρξε μια μεγάλη συμπαράσταση, ωστόσο αν είχαμε μια δυνατότητα να επικοινωνήσουμε με την εκπαιδευτική κοινότητα και να εξηγήσουμε την άποψή μας για τα πράγματα, τότε θα είχαμε μεγαλύτερη στήριξη από την εκπαιδευτική κοινότητα. Ενώ τώρα ο αντίλογος, ο ρητορικός λόγος του αντιπάλου έπιασε τόπο, ότι δήθεν ακολουθούμε επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μυστικές συμφωνίες Παπανδρέου-Τζεμ, ιδρύματα Σόρος κ.α
-Το πόρισμα της ιστορικής αυτής αντιπαράθεσης είναι ότι οι Έλληνες δεν θέλουν να δουν αυτοκριτικά την ιστορία τους;
-Αυτό ήταν όντως ένα αποκαλυπτικό εύρημα της δημόσιας αντιπαράθεσης.
-Το βιβλίο της ιστορίας κυκλοφορεί πλέον αναθεωρημένο ελεύθερα στο εμπόριο. Τι σας ώθησε σε αυτή την απόφαση;
-Η λογική μας -όπως λέμε και στον πρόλογο του βιβλίου – είναι να υπάρχει ως βιβλίο, γιατί όλα τα βιβλία δικαιούνται μια θέση στα βιβλιοπωλεία και στις βιβλιοθήκες. Θέλαμε να αντισταθούμε στην αυθαιρεσία του ΥΠΕΠΘ, το οποίο παράνομα απέσυρε αυτό το βιβλίο, που ήταν νόμιμα εγκεκριμένο. Κυκλοφοριακά πάει καλά και είναι εκεί για να θυμίζει την πρότασή μας για τη διδασκαλία της ιστορίας. Έχω και ελπιδοφόρα μηνύματα από σχολεία: υπάρχουν δάσκαλοι που το χρησιμοποιούν συμπληρωματικά με το παλιό εγχειρίδιο, για να πάρουν ιδέες , να δανειστούν πηγές, μεθοδολογία. Κι αυτό είναι ελπιδοφόρο. Υπάρχει ένα 30% της εκπαίδευσης, που μπορεί να είναι σιωπηλό αλλά αντιστέκεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.