Να αναδείξουμε την παράδοση

Μαρία Παπαδημητρίου

Πέτρος Αραγιάννης

 

Κυρίαρχος στον βίο των ανθρώπων είναι ο διαρκής μόχθος, ο σκληρός αγώνας της επιβίωσης, αλλά ταυτόχρονα επιτακτική κι η αναγκαιότητα  της αποφόρτισης, της μέθεξης, της ψυχικής ανάτασης που φτάνει ως την έκσταση, της επιβεβαίωσης και ανατροφοδότησης του συνόλου των αξιών που συγκροτούν κοινότητα, κοινωνία ανθρώπων.

Πρωτεύων ο ρόλος της μουσικής, του τραγουδιού, του χορού, του κοινού γλεντιού.

Στη μακραίωνη ιστορία και πορεία του ανθρώπινου γένους ασφαλώς και δοκιμάστηκαν αναρίθμητοι τρόποι για την επίτευξη όλων των ανωτέρω, τρόποι με μεγάλη ποικιλομορφία, επηρεασμένοι από την χρονική συγκυρία, την γεωγραφία, τον τρόπο και τις συνθήκες επιβίωσης. Οι περισσότεροι, ασφαλώς αποτυχημένοι, ξεχάστηκαν  πια στη λήθη του χρόνου. Ωστόσο οι επιτυχημένοι τρόποι, εμπλουτισμένοι, επαναπροσδιορισμένοι,  ταυτόχρονα ολοζώντανοι, ολόφρεσκοι και λειτουργικοί, συνιστούν πια πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά. Αυτοί οι δεύτεροι τρόποι, με τις καταβολές τους από τις πανάρχαιες τελετουργίες και μυσταγωγίες είναι ό,τι κατά τη γνώμη μας συνιστά αυτό που λέμε παράδοση.

 Για τη δική μας παράδοση τι να πρωτοπεί κανείς και τι να αφήσει…

Πρόκειται για μια παράδοση μουσικής, τραγουδιού, χορού, γλεντιού, πανάρχαια και τόσο πλούσια, με εμφανώς  ενσωματωμένα και αναγνωρίσιμα, τα στοιχεία της ομηρικής αφήγησης, των διονυσιακών τελετών, της ορφικής μυσταγωγίας, των χορικών της αρχαίας τραγωδίας, του μυστηριακού Βυζαντίου, των Βαλκανικών επιρροών, της μικρασιάτικης  ιωνικής πανδαισίας, του Πόντου, της Ανατολής.

Μια παράδοση με εκπληκτική σημειολογία, που παραπέμπει στις διαχρονικές αξίες που συνιστούν την ταυτότητα του κοινού των Ελλήνων.

Μια μουσική που κυριαρχείται από την απόλυτη υποταγή στην φόρμα, αλλά με ταυτόχρονη απόλυτη ελευθερία αυτοσχεδιασμού. Παράλληλα, οι χοροί κυκλικοί εκστατικοί, με σημειολογική αναφορά στην κυκλικότητα του χρόνου,  χορευτές αλληλοσυγκρατούμενοι κι αλληλοστηριζόμενοι, με συγχρονισμένο βηματισμό και πρωτοχορευτή ελεύθερο να αναδείξει την προσωπικότητά του και τις ικανότητές του, αλλά και  ενταγμένο στο σύνολο που τον στηρίζει, που του παρέχει ελευθερία έκφρασης, αλλά την βεβαιότητα και την ασφάλεια της ομάδας.

Όλο αυτό σημειολογικά παραπέμπει στο ιδανικό του αθλήματος της πόλεως και των πολιτών, γέννημα, στοιχείο ταυτότητας και μοναδική πρόταση ζωής των Ελλήνων.

Οι συνθήκες όμως αλλάζουν ραγδαία  στη ροή της Ιστορίας. Νέες αναγκαιότητες έκφρασης αναδύονται σαν αποτέλεσμα των διαρκών αλλαγών των συνθηκών επιβίωσης των ανθρώπων. Τα θεμελιώδη όμως παραμένουν και θα παραμείνουν τα ίδια. Πώς μπορούν κα εκφραστούν ξανά και ξανά  οι θεμελιώδεις αναζητήσεις και ανάγκες του ανθρώπου στη πορεία αυτής της διαρκούς εξέλιξης; Πως θα γεννηθούν οι καινούριοι τρόποι;

 Θα μπορούσαν οι άνθρωποι να επιχειρήσουν να ανακαλύψουν ξανά τον τροχό εκ του μηδενός. Θα μπορούσαν να ανακατέψουν ξανά τις πρώτες ύλες για την δημιουργία καινούριας «μαγειρικής». Στατιστικά πιο πιθανή είναι η αποτυχία. Η επιτυχία αν έρθει, θα έρθει μετά από μια μακραίωνη διαδικασία επιλογών και δοκιμών σαν αυτή που έχει ήδη προηγηθεί.

Ο ασφαλέστερος τρόπος κι αυτός που θα οδηγήσει με περισσότερες πιθανότητες στην επιτυχία είναι ο τρόπος ο στηριγμένος στην υπάρχουσα παράδοση.

Οι μεγάλες μουσικές του 20^ου αιώνα, για παράδειγμα να αναφέρουμε την τζαζ, γεννήθηκε, εξελίχθηκε και μεγαλούργησε πατώντας πάνω στο βέβαιο και ασφαλές έδαφος της μουσικής παράδοσης του λαού που την γέννησε, τη μουσική του Δυτικού Νίγηρα, τα μπλουζ της Νέας Ορλεάνης και τις λαϊκές μουσικές των λαών που έφτασαν στη Νέα Γη.

Το ίδιο συνέβη και στον τόπο μας όταν γέννησε τη δικιά του μεγάλη μουσική του 20^ου αιώνα, το ρεμπέτικο. Μια υπέροχη, μοναδική μουσική που κι αυτή πάτησε στην δημοτική παράδοση και στην παράδοση της Μικράς Ασίας και της Πόλης.

Σήμερα είναι η ευρεία απήχηση  που βρίσκουν οι παραδοσιακές μουσικές του πλανήτη ( οι λεγόμενες έθνικ μουσικές) στο νεοελληνικό κοινό και στους δημιουργούς. Αυτό  δεν είναι καθόλου κακό το  αντίθετο μάλιστα, είναι όμως απορίας άξιο το γεγονός ότι  συνοδεύεται από την ταυτόχρονη υποτίμηση έως απόρριψη της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.

Στην τέχνη κερδίζουν αποδεδειγμένα παγκόσμια αναγνώριση και αφήνουν μοναδικό στίγμα οι δημιουργοί που είναι βαθύτατα τοπικοί, όπως ο Ρώσος Ντοστογιέφσκι, ο Ιρλανδός Τζόυς , ο Κολομβιανός Μαρκές, ο Κρητικός Καζαντζάκης στην πεζογραφία, ο Γιουγκοσλάβος Goran Bregovic, ο Αργεντίνος Astor Piazzolla, η Cesaria Evora από το Πράσινο Ακρωτήρι, ο Ινδός Ravi Shankar στη μουσική. Διαφορετικά η δημιουργία εκφυλίζεται σε καρικατούρα, σε στείρα μίμηση κι αντιγραφή.

Στηρίζουμε λοιπόν την παράδοση και την αναδεικνύουμε, την φέρνουμε ξανά στο προσκήνιο για δυο λόγους: όχι μόνο για να βιώσουμε όλα αυτά που προσφέρει, αλλά και σαν εφαλτήριο για τη γέννηση του νέου, σαν καμβά πάνω στον οποίο θα κεντηθεί η σύγχρονη έκφραση, η πρωτοπορία, η avant garde,  το δικό μας στίγμα στον παγκόσμιο πολιτισμό, αυτό που θα αποτελέσει στο βάθος του χρόνου τη Νέα Παράδοση.

Μαρία Παπαδημητρίου

Πέτρος Αραγιάννης