Οι κοινότητες και το εργατικό κίνημα της Σύρου το 19ο αιώνα

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΟΥΚΗΣ

ιστορικός

Ο καθολικός κάτοικος της Άνω Σύρου, ατομικός ιδιοκτήτης ήταν παραγωγός προϊόντων κυρίως για την αυτοκατανάλωσή του. Το προϊόν δεν έπαιρνε σε μεγάλη έκταση τη μορφή εμπορεύματος. Πρόκειται για μια αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία, με κλειστή οικονομία, σε πολύ μικρό βαθμό εκχρηματισμένη. Το εμπόριο και η ναυτιλία κατείχαν ασήμαντο μέρος στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων των καθολικών κατοίκων της Σύρου. Η κοινωνική δομή της είχε έντονη την αντανάκλασή της στο πολιτικό και διοικητικό επίπεδο. Οι κάτοχοι του μεγαλύτερου μέρους της συριανής γης ήταν συνήθως οι Επίτροποι του τόπου, δηλαδή η τοπική πολιτική, διοικητική και δικαστική εξουσία.

Η εγκατάσταση των προσφύγων στην παραλία έγινε ύστερα από μεγάλες διενέξεις, καθώς σήμαινε την απώλεια ενός μέρους της ντόπιας γης, την κατάληψη ενός τμήματος του νησιού. Σήμαινε τέλος την κατάρρευση των παλαιών οικονομικών δραστηριοτήτων και την απώλεια του κυριαρχικού ρόλου τους. Ο πλούτος που έρχεται από το εμπόριο υποσκελίζει το φυσικό πλούτο σε γη, σε προϊόντα της συριανής γης. Η διαδικασία αυτή φέρνει σε επιφάνεια τις διαμάχες εκείνων των κοινωνικών στρωμάτων που κατέχουν και διαχειρίζονται τις δύο μορφές πλούτου: τους αυτόχθονες Συριανούς και τους εποίκους Ερμουπολίτες. Αμφισβητείται από τους ντόπιους η ιδιοκτησία της παράλιας γης, αμφισβητείται ακόμα και το δικαίωμα του πολίτη στους πρόσφυγες. Σε κάθε περίπτωση οι Συριανοί υπενθύμιζαν τα διαφορετικά ήθη και έθιμα και το διαφορετικό θρησκευτικό δόγμα. Από την πλευρά τους οι Ερμουπολίτες τους καταλόγιζαν την πλήρη υποταγή στον Πάπα και τη Γαλλία παρά στον έλληνα βασιλιά και το ελληνικό κράτος.

Αλλά και στο εσωτερικό των δύο διαφορετικών κοινοτήτων υπήρχαν διαφορές. Η Χιακή κοινότητα ήταν η πολυπληθέστερη και περιλάμβανε τους μεγαλεμπόρους της πόλης. Ανάμεσα στους Χιώτες συναντάμε τους σημαντικότερους τραπεζίτες, ναυπηγούς και βιομήχανους. Συνεργάζονται μεταξύ ντους ακόμη και με τη μορφή συνεταιρικών εμπορικών οίκων. Έχουν διασυνδέσεις με τους Χιώτες της διασποράς. Η οικονομική τους κυριαρχία είναι πασιφανής. Διεκδικούν και την πολιτική. η Χιακή μερίδα, η πολιτική τους παράταξη, μάχεται κάθε φορά για την πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου. Από την άλλη συσπειρώνονται οι άλλες πληθυσμιακές ομάδες που έμειναν γνωστοί ως αντι-χιακοί. Οι μεταξύ τους συγκρούσεις έλαβαν συχνά πολεμικό χαρακτήρα. Οι χιώτες γενικά προσανατολίζονταν προς το Αγγλικό Κόμμα. Η κάθε μερίδα είχε τη δική της Λέσχη στην οποία συναντιούνταν και εξυφαινόταν η πολιτική αντιπαράθεση. Πέρα από αυτό οι λέσχες ήταν χώροι διαλέξεων, ανάγνωσης βιβλίων, εφημερίδων, ψυχαγωγίας. Οι Ερμουπολίτες δεν εμειναν στο να καταστήσουν την Ερμούπολη ένα σπουδαίο οικονομικό κέντρο. Προχώρησαν στη διαμόρφωση μιας αναπτυγμένης κοινωνικά και πνευματικά πόλης. Δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, ναυτικές Σχολές και Εμπορικό Λύκειο. Η πόλη διαθέτει Νοσοκομείο με δωρεάν περίθαλψη για τους απόρους. Τα περισσότερα ιδρύματα συντηρούνταν από τις εισφορές των εμπόρων.

Το εργατικό κίνημα

Οι πρώτες μεγάλες απεργίες στην Ελλάδα ήταν επόμενο να ξεσπάσουν στη Σύρα, που όπως είδαμε είχε τα πρωτεία στην οικονομική ανάπτυξη. Στις αρχές του 1879 ξέσπασε μια μεγάλη νομισματική κρίση. Οι συναλλαγές στη Σύρα γίνονταν με ρωσικά νομίσματα, καθώς το ελληνικό νόμισμα είχε αποσυρθεί για κερδοσκοπικούς λόγους στα χρηματιστήρια. Όμως από τα μέσα του Φλεβάρη του 1879 άρχισαν τα ξέναν νομίσμνατα και ιδιαίτερα τα ρωσικά να χάνουν σε αξία. Αυτό έφερε αναστάτωση στην αγορά. Αμέσως τα μεροκάματα έπεσαν κατά 245 με 27%, ενώ όλα τα είδη βασικής ανάγκης ακρίβυναν κατά 255 συνολικά τα μεροκάματα έπεσαν κατά 50%. Η πρώτη απεργία ξέσπασε στους εργάτες του ναυπηγείου που ήδη βρισκόταν σε κρίση. Το αστείο είναι ότι μερίδα του τύπου είδε στην απεργία αρχικά την πρόοδο της κοινωνίας, δηλαδή το είδαν ως θετικό αφού επιτέλους έχουμε και στην Ελλάδα απεργίες, όπως και στην πολιτισμένη Ευρώπη. Σύντομα, ο ενθουσιασμός αντικαταστάθηκε από πατρικές συμβουλές για επιστροφή των εργατών στις δουλείες τους. Τελικά, οι εργοδότες αναγκάστηκαν να υποκύψουν. Μέσα σε μια βδομάδα ήρθαν σε συμφωνία με τους απεργούς και έτσι η απεργία λύθηκε. Τον επόμενο μήνα όμως συγκέντρωσαν εργάτες από τα άλλα νησιά και προσπάθησαν να ανατρέψουν τα κεκτημένα. Αυτό προκάλεσε μια νέα απεργία που κράτησε 3 μήνες. Οι εργάτες από τα άλλα νησιά λειτούργησαν ως απεργοσπάστες και δούλευαν για πολύ μικρά μεροκάματα με αποτέλεσμα οι εργάτες να επιστρέψουν στο ναυπηγείο χωρίς κανέναν όρο αυτή τη φορά.

Τον ίδιο μήνα ξεσπάει η απεργία βυρσοδεψεργατών οι οποίοι μάλλον ήταν οργανωμένοι σε σωματείο. Μερικοί εργάτες πήγαν να δουλέψουν και προκλήθηκαν συγκρούσεις ανάμεσα σε απεργούς και απεργοσπάστες προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση στο νησί. Οι απεργοί διαδηλώνουν κρατώντας μεγάλα χαρτόνια με τα αιτήματά τους. Φωνάζουν και απειλούν με αποτέλεσμα να επέμβει η αστυνομία για να τους διαλύσει βίαια και έτσι αρχίζει πετροπόλεμος. Η απεργία εξελίσσεται σε μίνι εξέγερση. Οι απεργοί εξαναγκάζουν να κλείσει ένα εργοστάσιο που λειτουργούσε με απεργοσπάστες. Ο νομάρχης κλείνεται στη νομαρχία και ζητά από την Αθήνα ενίσχυση. Έρχεται στρατός και επιβάλλεται η τάξις. Αρχίζουν οι συλλήψεις, αλλά οι απεργοί δεν υποχωρούν. Ύστερα από μια εβδομάδα η απεργία λύθηκε και τα αιτήματα γίνανε όλα δεκτά. Η νίκη αυτή αποτελεί την αρχή για ένα μεγάλο ξέσπασμα απεργιών σε Αθήνα και Πειραιά.

Έχει εδώ πάρα πολύ μεγάλη σημασία να πούμε πως τόσο η δομή της εργασίας όσο και οι αντιλήψεις των εργατών, αλλά και οι δομές της οργάνωσής τους δεν αντιστοιχούσαν με κανέναν τρόπο στο μοντέρνο βιομηχανικό μοντέλο. Τόσο στη ναυπηγική όσο και στη βυρσοδεψία η περιορισμένη εκμηχάνιση έδινε προτεραιότητα στην εργατική δύναμη. Έτσι οι εργάτες ήταν ουσιαστικά μισθωτοί τεχνίτες που χαρακτηρίζονταν από εσωτερικές διαβαθμίσεις (μάστοροι, κάλφες, παραγιοί) και μια αντίληψη για την οργάνωση της παραγωγής που αντιστοιχούσε στο προβιομηχανικό στάδιο και στηριζόταν στην ηθική της εργασίας.

 

πηγή(απόσπασμα):  http://raskolnikovgr.blogspot.gr/search/label/%CE%95%CF%81%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B7