Οι Κύπριοι της Σύρου

Σήμερα θα μιλήσουμε για μια βάση δεδομένων που αναρτήθηκε πρόσφατα στο διαδίκτυο, σε ελληνικό ακαδημαϊκό ιστότοπο, του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ), που έχει έδρα το Ρέθυμνο. Στόχος του ΙΜΣ είναι η προώθηση της έρευνας στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, με την αξιοποίηση και της νέας τεχνολογίας.
Στις διαδικτυακές σελίδες του ΙΜΣ, φιλοξενούνται τα πορίσματα ενός πολυετούς ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Η πόλη στους νεότερους χρόνους», με επιστημονικό υπεύθυνο τον ιστορικό Χρήστο Λούκο, καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο Λούκος, από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ήταν ο ιθύνων νους μιας ομάδας νέων, τότε, ιστορικών που με όραμα, πάθος και αφοσίωση, έχοντας να ξεπεράσουν πλήθος γραφειοκρατικών προβλημάτων, αλλά και χρόνιες νοοτροπίες και αδιαφορία, κατάφεραν να εντοπίσουν και να διασώσουν το Αρχείο του Δήμου της Ερμούπολης. Από τότε, επέστρεφε στη Σύρο και σταδιακά και σε άλλα νησιά και πόλεις, κάθε καλοκαίρι, με τους φοιτητές του πλέον, και έχοντας και τη βοήθεια των υπαλλήλων του Ιστορικού Αρχείου, που είχε δημιουργηθεί στο μεταξύ. Έτσι σώθηκαν από την καταστροφή εκατομμύρια έγγραφα και χιλιάδες κατάστιχα της Νομαρχίας Κυκλάδων, του Νοσοκομείου, του Πτωχοκομείου, του Γυμνασίου, των Δημοτικών Σχολείων, των Δικαστηρίων συμβολαιογραφείων, εργοστασίων, κ.ο.κ..
Στη συνέχεια, ένα μέρος αυτής της θεμελιώδους εργασίας μηχανογραφήθηκε και άρχισε σταδιακά η ανάρτησή του στο διαδίκτυο. Μπορεί κάποιος σήμερα να περιηγηθεί σε αρχεία κυρίως της Ερμούπολης (Δημοτολόγιο, Απογραφές, Εκλογικοί κατάλογοι, Καταγραφή Μικρασιατών προσφύγων του 1922, Βιβλία γάμων και θανάτων, κ.ά.), αλλά και της Άνω Σύρου, του Πειραιά (εκλογικοί και φορολογικοί κατάλογοι), της Κέας, της Αμοργού, της Κέρκυρας, του Ναυπλίου και του Ρεθύμνου. Και έπεται, ελπίζουμε και ευχόμαστε, συνέχεια… Δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστούν εδώ σε όλο το εύρος τους τα εκπληκτικά δεδομένα που φέρνουν στο φως τα Δημοτολόγια της Ερμούπολης για την ιστορία της Κύπρου. Ελάχιστα, μόνο, επιγραμματικά: Στο Δημοτολόγιο της Ερμούπολης, από το 1834 μέχρι το 1929 γράφτηκαν 351 άνδρες που δήλωσαν πατρίδα την Κύπρο. Οι περισσότεροι (315) στα χρόνια της ύστερης Τουρκοκρατίας στο νησί μας, οι 115 στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, μέχρι το 1844.
Λίγα μόνο επίθετα: Παφίτης, Σολομωνίδης, Λιβαδίτης, Φράγκος, Κούκκος, Τζικίνας, Περδίκης, Κουκκίδης, Τσουρίδης, Θησεύς, Νικολαΐδης. Από το 1859 μέχρι το 1922 48 Κύπριοι ή Κύπριες τέλεσαν τους γάμους τους στην Ερμούπολη. Αντίστοιχα, δέκα Κύπριοι απεβίωσαν στην Ερμούπολη κατά το 1876-1878 και το 1892-1898: Ανάμεσά τους, η Βιργήνενα Ανέτα, 90 ετών, που απεβίωσε από γήρας, στις 28 Ιανουαρίου 1878. Τον θάνατό της δήλωσε ο εγγονός της, Κωνσταντίνος Σπινής, από τη Χίο… Πρόκειται για ανεκτίμητο και μοναδικό πλούτο για την ιστορία της Ερμούπολης, και γενικότερα, του νεότερου Ελληνισμού. Μια υποδειγματική επιστημονική εργασία, χαραγμένη «με λογισμό και μ’ όνειρο», ένα μικρό παράθυρο ελπίδας για την Ελλάδα των μυρίων προβλημάτων. Ένα δείγμα του μόχθου των Ελλήνων επιστημόνων, των συναδέλφων μας, που καθημερινά εξευτελίζονται, λοιδορούνται και υποαμείβονται. Αλλά, ευτυχώς, αρκετοί απ’ αυτούς, συνεχίζουν ακόμη να γράφουν και να διδάσκουν…

 *Ο Πέτρος Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου

http://www.philenews.com/el-gr/Apopsi-ston-F/5510/107723/petros-papapolyviou-oi-kyprioi-tis-syrou