Τα Λαζαρέτα της Σύρου και ο λοχαγός αρχιτέκτων Βίλχελμ φον Βάιλερ

Του ΘΩMA ΔPIKOY

   Oμολογώ άγνοια για την προέλευση της λέξης Λαζαρέτα. Χρησιμοποιείται για να δηλώσει κτίρια κατάλληλα για κάθαρση από λοιμικό νόσημα, κτισμένα σε παραλιμένιες θέσεις.

Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα για τα σχετικά κτιριακά συγκροτήματα. Μου είναι γνωστά τα Λαζαρέτα της Κέρκυρας και της Σύρου.

Το «έτυμόν» της ίσως έχει σχέση με το γνωστό χριστιανικό Λάζαρο. Θυμάμαι μάλιστα τη σχετική ευαγγελική παραβολή «Λάζαρε, δεύρο έξω» με κυμαινόμενη διάθεση κάθε φορά.

   Το κτιριακό συγκρότημα των Λαζαρέτων της Σύρου ξεκίνησε να

ανεγείρεται στις 9 Απριλίου 1839 και εγκαινιάστηκε στις 30 Ιουνίου 1840!

Κόστισε πάνω από 150.000 δρχ. της εποχής και ήταν ένα από τα δαπανηρότερα δημόσια κτίρια. Η ανάγκη για την κατασφάλιση από επιδημίες και λοιμικά νοσήματα του ελληνικού κράτους γενικώτερα και της Ερμούπολης ειδικώτερα, ώθησε στην κρατική απόφαση για την ανέγερσή του.

   Ήταν ένα από τα βασικά εργαλεία του νέου κράτους για να κατοχυρώσει την εμπορική και ναυτική του θέση στην ανατολική μεσόγειο, για να ξεχωρίσει από την υπόλοπη «βάρβαρη» και μολυσμένη Ανατολή και για να γίνει αξιόπιστος εταίρος της εκβιομηχανιζόμενης ταχύτατα δυτικής Ευρώπης.

   Η εκπόνηση του σχεδίου και η επίβλεψη της κατασκευής του ανατέθηκε

στον νομομηχανικό Κυκλάδων, λοχαγό του μηχανικού, Βίλχελμ φον Βάιλερ.

O λοχαγός, αρχιτέκτων Βάιλερ είναι αυτός που σχεδίασε το γνωστό σήμερα

κτίριο ως στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας, κάτω από τη Ακρόπολη, στη

θέση Μακρυγιάννη (είναι το κτίριο για την κατάληψη του οποίου έγινε η

φονικότερη μάχη τον Δεκέμβριο του1944 στην Αθήνα μεταξύ του ΕΛΑΣ και της

Χωροφυλακής), εκπόνησε το σχέδιο πόλεως της Ερμούπολης και εργάστηκε σε

διάφορα μηχανικά και αρχιτεκτονικά έργα της εποχής του.

   Το κτίριο των Λαζαρέτων θεωρείται το αριστούργημά του.

   Ως διατηρητέο μνημείο αναγνωρίστηκε από το ελληνικό κράτος το 1978.

Παρά την τυπική όμως αναγνώρισή του ως διατηρητέου μνημείου, καμία

ουσιαστική προστατευτική συνέπεια δεν είχε αυτή η πράξη. Και σαν να μην

αρκούσε η «δήθεν» προστασία του ως μνημείου, με νόμο του 1995

επιτράπηκε ουσιαστική η τελειωτική κατερείπωσή του, αφού παραδόθηκε για

κατασκευή καζίνου με συντελεστή δόμησης 2,1 επί γηπέδου 17.000 τ.μ που

είναι όλο το εμβαδόν του και κάλυψη 10.000 τ.μ. Ευτυχώς όμως ο

επιχειρηματίας του καζίνο δεν προχώρησε στην επιταγή του νόμου, για

δικούς του οικονομικούς λόγους. Το κτίριο εδώ και πολλές δεκαετίες έχει

αφεθεί στο έλεος των φυσικών αλλά και των ανθρώπινων καταστροφών.

   Όσο όμως και αν ακούγεται παράδοξο τις μεγάλες καταστροφές σε αυτό

δεν τις έχει επιτελέσει, η βροχή, ο άερας, η θάλασσα ή οι κεραυνοί αλλά

η επί τούτου ανθρώπινη παρέμβαση.

   O μεγάλος έλληνας αρχιτέκτονας Ιωάννης Τραυλός στο βιβλίο του

«Ερμούπολη» που εκδόθηκε το 1980, αναφέρει επί λέξει: «Δυστυχώς το

μνημειώδες αυτό συγκρότημα, αν και επέζησε στις περιπέτειες που γνώρισε

στα χρόνια που πέρασαν,έμελλε να υποστεί πρόσφατα μια μεγάλη καταστροφή.

Το καλοκαίρι του 1976 κατέστρεψαν την ωραία τοξοστοιχία στη πρόσοψη του

κτιρίου. Μένει κανείς κατάπληκτος, αν αναλογιστεί το μέγεθος της

καταστροφής. Αφήρεσαν πάνω από εκατόν πενήντα πέτρες από τα στηθαία, για

να τις χρησιμοποιήσουν ως επένδυση του μπετόν - αρμέ στις βεράντες

εξοχικής έπαυλης στο Φοίνικα. Το συμφέρον ενός ιδιώτη κατέστρεψε ένα

μνημείο, «μαρτύριο» της νέωτερης ιστορίας μας. Φεύγει ο σημερινός

επισκέπτης από το εγκαταλελειμμένο Λοιμοκαθαρτήριο με το φόβο

μήπως τελικά καταστραφεί ολολοκληρωτικά το παλιό αυτό κτίριο, που

αποτελεί αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο για τη Σύρο και την Ελλάδα

ολόκληρη».

   Βέβαια δεν ήταν ανάγκη να είναι μάγος ο καημένος ο Τραυλός για να

φεύγει περίλυπος από τα Λαζαρέτα, φοβούμενος την τελειωτική καταστροφή

τους. Αλλά και μάγος να ήταν δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί αυτό που

έχει συμβεί και εξακολουθεί να συμβαίνει στο κτίριο αυτό ακόμη και

σήμερα και τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές.

   Όταν έκτισε το κτίριο ο Βάιλερ, πάνω από τα ανοίγματά του, είτε

πόρτες, είτε παράθυρα, είχε τοποθετήσει ως διακοσμητικό και

υποστηρικτικό υλικό ταυτόχρονα κόκκινα τούβλα της εποχής. Αυτά τα τούβλα

έδιναν χρώμα, κίνηση, σχήμα στο κτιριακό συγκρότημα και ταυτόχρονα

συγκρατούσαν τους πάνω από αυτά τοίχους. Oύτε αυτός, ούτε ο Τραυλός,

αλλά ούτε και ο πιο ευφάνταστος συγγραφέας θα μπορούσε να σκεφθεί ότι

αυτά τα κόκκινα τούβλα θα ήταν η αιτία για την κατάρρευση του όλου

κτιρίου.

Αφαίρεση τούβλων

   Κάποιος διεστραμμένος άνθρωπος, εδώ και χρόνια αφαιρεί συστηματικά

σπάζοντας, τα τούβλα αυτά που είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους με ισχυρό

κονίαμα. Χρησιμοποιεί σκάλα και σφυρί, εργάζεται συνήθως τα βράδια. Στην

Ερμούπολη φημολογείται ότι είναι ο ίδιος ο οποίος αφαιρώντας ανάλογα

κόκκινα τούβλα προκάλεσε την κατάρρευση των περίφημων τοξωτών ανοιγμάτων

του εργοστασίου Λαδόπουλου που βρίσκεται κοντά στα Λαζαρέτα.

   Αυτός ο τύπος, ο «δράκος» των Λαζαρέτων κτυπά, σπάει και βγάζει είτε

γερά, είτε σπασμένα (προφανώς τον ενδιαφέρουν τα γερά, αλλά για να

βγάλει ένα γερό θα πρέπει να σπάει άλλα δέκα) τα περίφημα κόκκινα τούβλα

του Βάιλερ. Ως επόμενο αποτέλεσμα οι τοίχοι χωρίς τα «πρέκια» τους

πέφτουν και τσακίζονται. Μετά τα τούβλα αυτά όπως λένε οι Συριανοί τα

χρησιμοποιεί ή τα εμπορεύεται για την κατασκευή σύγχρονων τζακιών.

   Εκτός από αυτό το απίστευτο γεγονός, στο χώρο των Λαζαρέτων

σταυλίζονταν και έβοσκαν μέχρι πρόσφατα γουρούνια που τελευταία έχουν

αντικατασταθεί με μια μικρή αγέλη κατσικιών που στεγάζονται σε μια από

τις πλευρές του κτιριακού συγκροτήματος.

   Μάλιστα ο ιδιοκτήτης της, που δηλώνει «εθελοντικός φύλακας»

των Λαζαρέτων, καυχιέται ότι το μόνο μέρος του κτιρίου που διατηρείται

κάπως, είναι αυτό στο οποίο στεγάζει τα κατσίκια του αλλά παραπονείται

κιόλας γιατί η αρμόδια κτηματική υπηρεσία του δημοσίου τον έβαλε να

υπογράψει υπεύθυνη δήλωση ότι δεν διεκδικεί ιδιοκτησιακά το χώρο, ενώ

αυτός ποτέ δεν είχε τέτοια πρόθεση.

   Αλλά και όσα μαρμάρινα μέλη του κτιριακού συγκροτήματος ακόμη

υπάρχουν, κείτονται ξεκοιλιασμένα εδώ και εκεί παρακαλώντας ανήμπορα τον

νυκτερινό τύπο που θα τα μεταφέρει επιτέλους για να τα αναπαύσει σε

κάποιο εξοχικό ή σε κάποιο πλουσιο - τζακο της Σύρου. Μαρμάρινες ποδιές

από τζάκια, μαρμάρινα φουρούσια, ενεπίγραφα μεγάλα μάρμαρα, σπασμένα,

τεμαχισμένα, τσακισμένα εδώ και εκεί.

   Τα Λαζαρέτα, όλα αυτά τα 120 ταραγμένα χρόνια, από το 1840 έως το

1961 που έκλεισε η τελευταία φυλακή που λειτουργούσε σε αυτά, πέρασαν

πολλές χρήσεις. Η πρόοδος της ιατρικής αλλά και της ανατολής περιόρισε

δραστικά τα λοιμικά νοσήματα της περιοχής, ώστε για λίγο καιρό, ίσως

λιγότερο από 30 χρόνια να χρησιμοποιήθηκαν ως λοιμοκαθαρτήριο. Αργότερα

στέγασαν, φυλακές, τρελλοκομεία, στρατώνες.

   Στους σοβάδες και τους ασβέστες των τοίχων τους, αλλά και στα μάρμαρα

των παραθύρων και των αυλών έχουν χαρακτεί και γραφτεί εκπληκτικά

πράγματα. Σχέδια και ονόματα ταξιδιωτών, ονόματα χωροφυλάκων,

ημερομηνίες και χρονολογίες, επικλήσεις και δηλώσεις ψυχοπαθών, πατρίδες

κληρωτών στρατιωτών, ψάρια, ζώα, πουλιά, καράβια. Και όλα αυτά πάνω σε

ασβέστινα βαθυκίτρινα, κόκκινα και γκρί χρώματα. Κάθε χρήση στα Λαζαρέτα

οι τοίχοι βαφόντουσαν σε άλλο χρώμα. Βαθυκίτρινο για το Λοιμοκαθαρτήριο,

κόκκινο για το τρελλάδικο, γκρί για τη φυλακή.

   Μια κιβωτός για την ιστορική μνήμη της μικρής χώρας που λέγεται

Ελλάδα! Μια κιβωτός που όσο γίνεται και όσο πια παίρνει πρέπει να

διαφυλαχτεί έστω και σήμερα.

O λοχαγός του μηχανικού - αρχιτέκτων Βίλχελμ φον Βάιλερ

   Για τον Γερμανό αρχιτέκτονα Βάιλερ δεν γνωρίζω καμία μονογραφία. Ίσως

την κάνω εγώ κάποια φορά. Εδώ ασχολούμαι μαζί του υπό την ιδιότητά του

ως δημιουργού του κτιριακού συγκροτήματος των Λαζαρέτων της Σύρου. O

άνθρωπος αυτός, αριστοτέχνης όπως αναγράφεται στην επιγραφή της εισόδου

που ευτυχώς σώζεται ακόμη ακέραια, έχει συνδεθεί αναμφίβολα ψυχικά με το

χώρο των Λαζαρέτων. Αυτό μας το μαρτυρούν δύο ωραιότατα ζωγραφικά του

έργα με νερομπογιά που διασώζονται. Το ένα έχει γίνει από το κτίριο με

θέα το λιμάνι της Ερμούπολης και το άλλο από το λιμάνι με θέα προς το

κτίριο.

   Αδρά χρώματα, ζυγισμένο σχέδιο, ρεαλιστικός αλλά και ρεμβώδης

ψυχισμός. Επί πλέον έχει συνδεθεί και εμπορικά με τη υπόθεση της

κατασκευής τους. Αγόρασε το 1/4 ενός βρικίου της εποχής και συντροφικά

με άλλον το ναύλωσε για την μεταφορά θηραϊκής γης από τη Σαντορίνη στη

Σύρο, που ήταν απαραίτητη για το κτίσιμο του κτιρίου, στήνοντας με τα

κεφάλαια (δανεικά ή δικά του δεν γνωρίζω) μια βραχυχρόνια αλλά σίγουρα

επικερδή επιχείρηση. Λίγο μετά το πέρας της κατασκευής των Λαζαρέτων

πούλησε το μερίδιο του στο σκάφος αυτό.

   Καταγράφω, λοιπόν εδώ ένα έγγραφο του με χρονολογία 19 /9/1839 (ήδη

είχε ξεκινήσει η κατασκευή των Λαζαρέτων) ως μαρτυρία για ένα μικρό

κτίριο που σχεδίασε και επιμελήθηκε στην Ερμούπολη αλλά και για τον

τρόπο που έκτιζαν οι άνθρωποι εκείνη την εποχή.

«Προυπολογισμός διά την οικοδομήν μιας αποθήκης επί της θέσεως της οδού

της αγοράς εχούσης 13 μέτρα μήκος και 2,6/10 μέτρα πλάτος και ανηκούσης

εις τον ΔήμονΣ

Καταγραφή των εργασιών

α'.

Κτιστικά

1.

Τα τείχη του προσώπου έχουν 18,2 μ.

2 τείχη χωρισμάτων διά 3 αποθήκας 5,2 μ.

με ένα μέτρο θεμελίου, ύψος όλον 6,0 μ.

επιφάνεια των τοίχων 140, 40 τ.μ

έν μέτρον τετραγωνικόν του τείχους κοινώς με 0,6 μ. χόνδρος υπολογίζεται

κατά την τρέχουσαν τιμήν ομού με την ύλην, την πέτραν, άσβεστον,

πλιθόζωμα και το εργόχειρον εις 6 δρχ. ίσον με 842 δρχ.

2.

Η δημαρχία πρέπει να πληρώση την μεσοτοιχίαν την οποίαν έκτισεν ο γείτων

Αθανάσιος Κρίνος 13 μ. μήκος, 6 μ. ύψος ίσον 18 μέτρα προς 6 δρχ. ίσον

468 των οποίων το ήμιση φέρει 234 δρχ.

3.

Διά τα θεμέλια χρειάζονται 400 κοφίνια πουρτζελάνης προς 25

λεπτά ίσον 100 δρχ.

4.

Διά τα παράθυρα, καμάρες, κτλ. 1000 τούβλα ίσον 50 δραχμές.

5.

Λιθόστρωσιν των 5 αποθηκών με πλάκας της Τήνου, 30 τ.μ. προς 3 δρχ. ίσον

90 δρχ.

6.

4 μάρμαρα της Τήνου διά το παράθυρον το αποβλέπον προς την οδόν της

αγοράς προς 60 δρχ. με το δούλευμα των ίσον 240 δρχ.

7.

δωμάτισμα με το κουρασάνι 33,80 τ.μ. προς 3 δρχ. με την ύλην και το

δούλευμα του ίσον 101,40 δρχ.

8.

λιθόστρωμα προσωρινόν έμπροσθεν της αποθήκης ως έγγιστα 100 δρχ.

β'.

Τεκτονικά

9.

σκέπασμα της αποθήκης δια το δώμα 26 ξύλα ελάτης προς 1,50

δρχ. ίσον 46,80 δρχ.

50 σανίδες προς 2 δρχ. ίσον 100 δρχ.

αχθοφορικά, μαστορικά, καρφία κτλ 65 δρχ.

10.

3 θύρας με έν φύλλον εις το περίζωσμα προς 40 δρχ. ίσον 120 δρχ.

11.

3 παράθυρα της αποθήκης προς 30 δρχ. ίσον 90 δρχ.

12.

2 κλειδώματα εις τον τείχον, από σίδηρον βάρους περίπου οκάδων 40 προς 1

δρχ. με τα μαστορικά, ίσον 40 δρχ.

13.

διάφορα καρφία και ξύλα του σανιδώματος περίπου 100 δρχ.

Το όλον 2.320 δρχ.

14.

απρόβλεπτα έξοδα και αμοιβή του πρωτομαίστορος 10% από το ανωτέρω όλον,

ίσον 232 δρχ.

ολική δαπάνη 2.552 δρχ.

Ερμούπολις, 19 Σεπτεμβρίου 1839 γενηθείσα παρά του β. αρχιτέκτονος

των Κυκλάδων Β. Βάιλερ.

EPMOYΠOΛH - Μια πόλη 168 χρόνια εκτός σχεδίου

Tης OΛΓAΣ Ι. ΦΩTAKOΠOYΛOY

Η εισαγγελική παρέμβαση και ο έλεγχος στην Ερμούπολη

   Mια ολόκληρη πόλη βρίσκεται εκτός... Σχεδίου Πόλεως για 168 χρόνια, από

συστάσεως δηλαδή ελληνικού κράτους. Το ΣτΕ, η Εισαγγελία και ο Ελεγκτής

Δημόσιας Διοίκησης προσπαθούν να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους,

δηλαδή τάξη στο χάος που ονομάζεται Σχέδιο Πόλεως Ερμούπολης Σύρου.

Διαδικασίες βρίσκονται σε εξέλιξη καθώς είναι υπό διερεύνηση όλα όσα

συμβαίνουν στη Σύρο τα τελευταία χρόνια -πέρα από το ιστορικό μέρος της

υπόθεσης που έχει κι αυτό την τεράστια σημασία του για την κατανόηση της

κατάστασης που έχει διαμορφωθεί. Όσα προέκυψαν την τελευταία πενταετία

μετά την απόφαση των τοπικών αρχών να γκρεμίσουν ένα διατηρητέο κτίσμα

που στέγαζε το 3ο Δημοτικό Σχολείο της πόλης, περιγράφονται ακριβώς ως

όσα βρίσκονταν τόσα χρόνια κάτω από την κορυφή ενός παγόβουνου.

   Υπάρχει μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία διατηρητέα και άρα αξιόλογα

αρχιτεκτονικά κτήρια στην Ελλάδα είναι μόνο τα νεοκλασικά. Oι

παραδοσιακοί οικισμοί, σύμφωνα με την ίδια αντίληψη, είναι υποδεέστερης

αξίας από εκείνη των νεοκλασικών. Η συγκεκριμένη αντίληψη έχει βρει

ιδεολογική αποδοχή στη Σύρο.

   Στην Ερμούπολη έχει από γενέσεως του ελληνικού κράτους δημιουργηθεί

μια κατάσταση, η οποία σήμερα θυμίζει το γνωστό γρίφο για το αν έκανε

πρώτα η κότα το αβγό ή το αβγό την κότα. Έχει η Ερμούπολη ρυμοτομικό

σχέδιο; Το ερώτημα έχει απασχολήσει τις σελίδες του Αντί και σε

προηγούμενα τεύχη.

   Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες νόμιμων ακινήτων στην Ελλάδα: α) όσα

βρίσκονται εντός Σχεδίου Πόλεως β) όσα βρίσκονται εκτός Σχεδίου, όμως η

νόμιμη δόμηση έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γ) όσα βρίσκονται σε προ

του 1923 οικισμούς- και δ) τα κτήρια που υπόκεινται σε ειδικές

διατάξεις, όπως π.χ. τα διατηρητέα. Για να ισχύουν όμως όλα αυτά, θα

πρέπει να είναι δημοσιευμένα σε ΦΕΚ.

   Τα κτήρια της Ερμούπολης -ισχυρίζονται ορισμένοι- δεν υπόκεινται σε

καμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα κανείς δεν

γνωρίζει ποια είναι ακριβώς η περίπτωση «Ερμούπολη».

   Κάθε ρυμοτομικό σχέδιο έχει τουλάχιστον δύο χρώματα, δύο τύπους

γραμμών: με μαύρη γραμμή ορίζεται η αποτύπωση της περιοχής (το

τοπογραφικό της, τα υπάρχοντα) και με κόκκινη ορίζεται η πρόταση, το πού

θα οικοδομήσουμε.

   Στην Ερμούπολη το ρυμοτομικό σχέδιο είναι μια μονοχρωμία - η οποία

χρησιμοποιείται κατά περίπτωση είτε ως κόκκινη είτε ως μαύρη γραμμή.

Αυτή η μονοχρωμία αποτελείτο άλυτο πρόβλημα από το 1976 μέχρι σήμερα.

   Ήταν το 1996 που ο προϊστάμενος της Πολεοδομίας Σύρου Κυριάκος

Δικτυόπουλος όρισε τη μονοχρωμία κάποιου γενικού σκαριφήματος της

Ερμούπολης ως «κόκκινη», σε αντίθεση με τη «θεωρία Καλαβρού» (όπου

Καλαβρός ήταν ο προκάτοχος του και νυν γενικός διευθυντής της Περιφέρεια

Νοτίου Αιγαίου και θεωρούσε το ίδιο σκαρίφημα ταύτιση μαύρης και

κόκκινης γραμμής), έκανε το σχέδιο διαφάνεια και το τοποθέτησε πάνω στο

τοπογραφικό της πόλης.

Tα σχέδια και τα διατάγματα

   Το 1837 συντάσσεται σε Βασιλικό Διάταγμα το σχέδιο Βάιλερ. Όμως

επειδή προέκυψαν αντιδράσεις από τον ορισμό σε αυτό του ονόματος της

κεντρικής πλατείας ως «Πλατείας Όθωνα», το Διάταγμα δεν δημοσιεύθηκε

ποτέ στο ΦEΚ, το οποίο υπάρχει από την ημέρα συστάσεως του ελληνικού

κράτους.

   Το 1839 συντάσσεται δεύτερο Διάταγμα, που δίνει το δικαίωμα στους

δήμους να ορίζουν εκείνοι τα ονόματα των δρόμων και των πλατειών, πλην

όμως θέτει ένα νέο πρόβλημα για το οποίο προκύπτουν εκ νέου αντιδράσεις:

ορίζει χαμηλότερο όριο τετραγωνικών του οικοπέδου προς οικοδόμηση τα 150

τ.μ. Έτσι, και αυτό το Διάταγμα μένει αδημοσίευτο. Και η Ερμούπολη ακόμα

χωρίς σχέδιοΙ

   Το τρίτο Διάταγμα ήρθε το 1842: περιελάμβανε διατάξεις περί

αντικαταστάσεως των όρων δόμησης και κατέβαζε τα τετραγωνικά στα 50, 56

και 30 κατά περίπτωση. Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ και έλαβε ισχύ. Δεν

περιλαμβάνει ωστόσο ρυμοτομικό σχέδιο. Αυτό το Διάταγμα μετατράπηκε σε

προκρούστεια κλίνη για το Δήμο, ο οποίος όριζε κατά περίπτωση αν υπήρχε

ή όχι Σχέδιο Πόλεως. Όταν ήταν να πάρουν γη από οικονομικά ασθενείς, την

έπαιρναν με το πρόσχημα του Σχεδίου. Όταν δεν ήθελαν να θίξουν

ιδιοκτησίες, τότε δεν υπήρχε Σχέδιο.

   Γεγονός που οδήγησε τον λοχαγό του Μηχανικού Γεράσιμο Μεταξά το 1848

να ζητήσει εγγράφως να τερματιστεί αυτή η κατάσταση και να σταματήσει η

αυθαιρεσία.

   Oι τεχνικές προδιαγραφές των πολεοδομικών μελετών ορίζονται με την

υπ' αρ. 5731/1146 -23/2/2000 υπουργική απόφαση, ΦΕΚ 329/15/3/2000. Η δε

τεχνική παρουσίαση των μελετών με την εγκύκλιο του 1988 του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η

υποτιθέμενη πολεοδομική μελέτη της Ερμούπολης όμως εκπονείται εκτός

θεσμικού πλαισίου. Έτσι περιοχές που δομήθηκαν χωρίς σχέδιο πόλης

εμφανίζονται άτι δομήθηκαν βάσει σχεδίου και περιοχές που ποτέ δεν

εντάχθηκαν σε σχέδιο πόλης ότι είναι ενταγμένες, όπως συμβαίνει με όλη

την περιοχή των «Βαποριών». Oμοίως συμβαίνει νια τους περιαστικούς

οικισμούς που εμφανίζονται οριοθετημένοι, ενώ δεν υπήρξαν ποτέ οι

δέουσες νομαρχιακές αποφάσεις οριοθέτησης.

«Δως μου εγκεκριμένο σχέδιο»

   Φτάνουμε στο 1978 οπότε οι οικισμοί της Ερμούπολης κηρύσσονται

παραδοσιακοί, με τον ορισμό ειδικών όρων δόμησης. Αυτό είναι μια πρώτη

προσπάθεια τερματισμού της αυθαιρεσίας και εξόδου από το αδιέξοδο. Δεν

βολεύει όμως καθόλου την κατεστημένη κατάσταση. Oύτε αυτές οι διατάξεις

εφαρμόζονται. 23 χρόνια μετά, το 2001, το ΣτΕ αποφασίζει ότι είναι

νόμιμο το καθεστώς των όρων δόμησης των παραδοσιακών οικισμών.

   Το 2000 ο αρχιτέκτονας Μάριος Κατσουρός αναλαμβάνει να εκδώσει στην

Ερμούπολη οικοδομική άδεια για ένα οικόπεδο.

   Πλην όμως εμφανίστηκε ξαφνικά μια τρύπα στη μονοχρωμία που

παρουσιαζόταν ως ρυμοτομικό. Κυριολεκτικά μια τρύπα. Έλειπε ένα κομμάτι

από το χαρτί! Η τρύπα αυτή έπεφτε πάνω στο συγκεκριμένο οικόπεδο. Έτσι

άρχισαν όλα. Ψάχνει για δύο χρόνια προκειμένου να φτάσει σε κάποιο

συμπέρασμα για όσα χαοτικά συμβαίνουν στη Σύρο.

   [Ένα μικρό παράδειγμα αυτής της κατάστασης: η έκδοση άδειας για την

αναστήλωση του βιομηχανικού μουσείου με εγκεκριμένη μελέτη του ΥΠΠO

«κόλλησε» στην πολεοδομία επί 16 μήνες! Στο ακριβώς διπλανό του μουσείου

οικόπεδο ο ιδιώτης ιδιοκτήτης χρειάστηκε μόλις ένα μήνα για την έκδοση

οικοδομικής άδειας, ορισμένοι όροι της οποίας μάλιστα ελέγχονταν ως προς

τη νομιμότητα τους.]

«Tο παιδί της Σύρου»

   Από το 1923 μέχρι σήμερα τρεις φορές προσπάθησαν να εκπονήσουν

μελέτες ένταξης της Ερμούπολης στο Σχέδιο Πόλεως. O κ. Ιωσήφ Στεφάνου

είναι ο άνθρωπος που από το 1985 ανέλαβε κατόπιν αναθέσεως τη σύνταξη

της Πολεοδομικής Μελέτης Ερμούπολης. Ήταν η εποχή του Τρίτση και των

ΕΠΑ. Θα περίμενε κανείς ότι το εγχείρημα για τον καθηγητή Στεφάνου θα

ήταν εύκολο, καθώς ήταν γέννημα του νησιού και είχε βιωματική σχέση με

το πρόβλημα. Ωστόσο, αν και από το 1995 έγινε η οικοδομική τοπογράφηση

της Ερμούπολης (κόστισε στο ΥΠΕΧΩΔΕ 140 εκ. δρχ.) η δουλειά δεν έχει

γίνει ακόμα, παρότι έχουν περάσει 20 ολόκληρα χρόνια.

   Αν και ο καθηγητής του ΕΜΠ εργαζόταν τόσα πολλά χρόνια, εντούτοις

μετά την εμπλοκή Κατσουρού στην ιστορία και μετά την απόφαση του ΣτΕ το

2001 (περί παραδοσιακών οικισμών) έστειλε ένα έγγραφο στις τοπικές αρχές

στο οποίο σημείωνε: «πληροφορηθήκαμε ότι υπάρχουν προβλήματα στην

Ερμούπολη»! Και προσφέρθηκε να τους τα λύσει έναντι 60 εκ. δρχ.

επιπλέον.

   Την τελευταία πενταετία έχουν συμβεί απίστευτα πράγματα στην πόλη.

Μεταξύ αυτών και το γεγονός ότι τρεις φορές έστειλαν οι αρχές τους

κατοίκους της να καταθέσουν τοπογραφικά και ενστάσεις «για το

Κτηματολόγιο». Αποτέλεσμα ήταν να αναρτηθούν κατά σειρά στο δημοτικό

κατάστημα: η τοπογραφική αποτύπωση που είχε πληρωθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ, η

πρώτη φάση του Κτηματολογίου και η μελέτη Στεφάνου με την σφραγίδα του

ΕΜΠ. Την τελευταία την κατέβασαν για να την αναρτήσουν αμέσως μετά ως

μελέτη του Δήμου με τη σφραγίδα του. Εδώ υπάρχει και δαιδαλώδες μικρό

ιστορικό (μετά την τοπογράφηση που έκανε το γραφείο Αντωνακάκη και που

φυλάσσεται ως επτασφράγιστο μυστικό στα αρχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ -μην τυχόν

και πέσει σε λάθος χέρια και χαθεί-, και τη σύνταξη, κατόπιν,

κτηματολογικού καταλόγου από άλλο γραφείο) στο οποίο θα αναφερθούμε

μελλοντικά.

   Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα χρόνια οι αρχές αναγνωρίζουν και

συζητούν μόνο με τον «Σύλλογο Μελετητών Μηχανικών Νομού Κυκλάδων»,

αποκλείοντας το ΤΕΕ, την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων ή το Σύλλογο

Αρχιτεκτόνων Κυκλάδων. O σύλλογος αυτός δεν προβληματίζεται και δεν

αντιδρά στο γεγονός ότι μόνο τα τελευταία τρία χρόνια και υπό το

συγκεκριμένο καθεστώς ασάφειας και χάους έχουν εκδοθεί 500 οικοδομικές

άδειες. Oύτε προβληματίζεται κανείς, συμπεριλαμβανομένου και του

Υπουργείου Αιγαίου, που έχει ανασταλεί η διαδικασία έκδοσης αδειών

εντελώς παράνομα.

   Ενόψει διαπιστώσεων και αποφάσεων του Ελεγκτή Δημόσιας Διοίκησης και

της Δικαιοσύνης το αμέσως επόμενο διάστημα, χρειάζεται και κάτι ακόμη:

πολιτική βούληση της κεντρικής διοίκησης να ξεκαθαρίσει επιτέλους το

χάος μετά από 168 χρόνια. Μάλλον ωρίμασαν οι συνθήκες...

Aναδημοσίευση από το περιοδικό ΑΝΤΙ

ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ Συριανό καρναβάλι 2012

φωτο:Γ.ΣΟΦΙΛΟΣ -Δ.ΒΑΜΒΑΚΟΥΣΗΣ

ΜΠΛOΥΖ: Η νέγρικη ψυχή

Του ΑΠOΣTOΛOY ΧΑΤΖΗΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ

  To μουσικό είδος που πήρε το όνομα μπλουζ (=μελαγχολία) ξεκίνησε ως περιθωριακή μουσική κουλτούρα και τελικά καθιερώθηκε στη διεθνή μουσική σκηνή, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η λυρική έκφραση των πόθων και των βιωμάτων των καταπιεσμένων νέγρων στις όχθες του Μισσισιπή και στις φυτείες βαμβακιού και αμερικάνικου νότου.

  Oι έντονες ανισότητες των ευκαιριών (κοινωνικών - οικονομικών - πολιτισμικών) μεταξύ λευκών και νέγρων ωθούν τους δεύτερους σε μια σχεδόν αφόρητη φυσική - ψυχολογική καταπίεση. Η καταπίεση αυτή οδήγησε αναπόδραστα στην αυτοέκφραση και στην ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης νέγρικης

κουλτούρας, η οποία αντιτιθέμενη στην πολιτισμική κυριαρχία των λευκών, θ' αποτελούσε έκφραση της διαφορετικότητας των νέγρων και ένα είδος προσωρινής λύτρωσης απέναντι στην επίσημη ρατσιτσική ιδεολογία του νότου.

Oι ρίζες

  Αναφορικά με το χρονικό προσδιορισμό εμφάνισης του μπλουζ, δεν

υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία γέννησης. Τα πρώτα δείγματα του μπλουζ

εμφανίζονται στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Πολλά

στοιχεία του μπλουζ κληροδοτήθηκαν από τη μουσική των αφρικανικών λαών

(αντιχρονισμοί, αργόσυρτος ρυθμός, αυτοσχεδιασμοί κ.α.), ενώ κυρίαρχη

είναι η επιρροή από τα σπιρίτσουαλς (νέγρικο τραγούδι θρησκευτικής

έμπνευσης, που συνοδεύεται από τη ρυθμική συμμμετοχή του κορμιού και τα

χτυπηματα των χεριών). Σοβαρή επίσης υπήρξε η επίδραση των λεγομένων

WORK SONGS (τραγουδιών εμπνευσμένα από τη δουλειά στις φυτείες) καθώς

επίσης και των MINSTREL SONGS (τραγούδια περιπλανώμενων νέγρικων

θιάσων).

  Τελικά το μπλουζ αποτέλεσε το αμάλγαμα των παραπάνω επιρροών, τις

οποίες αφομοίωσε δημιουργικά μετασχηματίζοντας τες σε μια νεα ποιότητα.

Όμως οι ρίζες του μπλουζ βρίσκονται στα βιώματα της κουρελιάρικης ζωής

της νέγρικης γκετοποιημένης γειτονιάς. Oι πρωτοι μπλουζίστες ήταν οι

πλάνητες, οι δυσαρεστημένοι, οι ανικανοποίητοι, οι βιοπαλαιστές. Ζούσαν

στον κόσμο της πορνείας, της ημιπαρανομίας, της ρατσιστικής καταπίεσης

και της αστυνομικής κτηνωδίας. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο και δίχως να έχουν

κανενός είδους μουσικής παιδείας, δημιούργησαν μια πραγματικά λαϊκή

μουσική που εξέφραζε τους πόνους και τους καημούς της νέγρικης

κοινότητας.

  Σταθμό στην ιστορία του μπλουζ αποτέλεσε το τραγούδι "Μπλουζ του

Σαιντ Λουις (1914) του Κ. Χάντυ, που σηματοδότησε την πλατιά διάδοση

του μπλουζ πέρα από τα στενά όρια του νότου, στα νέγρικα γκέτο των

πόλεων. Μια άλλη σημαντική χρονιά για την εξέλιξη του μπλουζ είναι το

1917, όπου με νόμο κλείνουν οι οίκοι ανοχής της Ν. Oρλεάνης, οπότε

χιλιάδες νέγροι μουσικοί σκορπίζουν σ' αναζήτηση δουλιάς.

  Η δεκαετία 1910-30 αποτελεί τη χρυσή εποχή ταυ κλασσικού μπλουζ, ενώ

ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ʽ20 γίνονται οι πρώτες ηχογραφήσεις

κομματιών μπλουζ. Από κει και πέρα αρχίζουν να διαμορφώνονται και να

σχηματοποιούνται οι σχολές - παραλλαγές του μπλουζ. Η πρώτη μεγάλη σχολή

του μπλουζ πήρε τ 'ονομά της από την πόλη που συγκέντρωσε τους

μεγαλύτερους μπλούζμεν, τη Μέμφιδα (ΜΕΜΡΗΙS ΒLUES) με κύριους

εκπροσώπους τη Μπέσυ Σμιθ, τη μητέρα του μπλουζ "Μα" Ραίηνυ, κ.α. Η

δεύτερη μεγάλη σχολή είναι το CHICAGO BLUES, που εκφράζει τα προβλήματα

του μαύρου περιθωρίου στην αμερικάνικη μεγαλούπολη.

Mορφή και περιεχόμενο του μπλουζ

  Αναφορικά με τη μορφή του μπλουζ, βασικό δομικό στοιχείο είναι το

δωδεκάμετρο, ενώ κυρίαρχος είναι ο αυτοσχεδιασμός (είτε με συνοδεία

μπάντζο, κιθάρας ή φυσαρμόνικας ακόμα και με τη φωνή). Όσον αφορά το

στίχο, αυτός κινείται στην κλασσική φόρμα του ιαμβικού) πεντάμετρου,

ενώ η ομοιοκαταληξία θεωρείται απαραίτητη.

Γενικά το μπλουζ τραγούδι είναι ένα ολιγόστιχο λυρικό δημιούργημα, που

αποτελείται από στίχους υψηλής ποιητικής αξίας και εκφράζει άμεσα και

ζωντανά τον κόσμο των φυλετικών διακρίσεων, της φτώχειας, της πίκρας και

της ελπίδας των αποκλήρων νέγρων. Ίσως να μην ήταν δυνατή η σύνθεση

μπλουζ τραγουδιών δίχως τα ανάλογα οδυνηρά βιώματα. Επιχειρώντας μια

διεξοδικότερη ανίχνευση της θεματολογίας των μπλουζ, ανακαλύπτουμε ότι

εκφράζει κύρια τις ανησυχίες και συγκινήσεις της καθημερινής ζωής, την

ανασφάλεια και τις δυσκολίες της νέγρικης ζωής καθώς και την έμμεση

διαμαρτυρία για τις καταπιεστικές κοινωνικές συνθήκες. Από τη

θεματολογία του μπλουζ δε θα μπορούσε να λείψει η ερωτική εμπειρία, η

απελπισία των ερωτευμένων, ο καημός του χωρισμού, το αδιέξοδο της

ερωτικής σχέσης. Το μπλουζ ως γνήσια λαϊκή μουσική δε μπορούσε παρά να

εκφράσει την αντιστοιχία με την πραγματικότητα και την αμεσότητα της

εμπειρίας. Το μπλουζ είναι το τραγούδι των ανθρώπων που έχουν μοχθήσει,

έχουν υποστεί καταπίεση, έχουν ερωτευθεί, έχουν πληγωθεί , έχουν

απογοητευτεί αλλά ακόμα διατηρούν την ελπίδα τους.

  Αναφορικά με την έκφραση κάποιου είδους διαμαρτυρίας μέσα από τους

στίχους του μπλουζ, θα λέγαμε ότι αυτή -όπου υπάρχει- είναι έμμεση και

όχι φανερή. Η προς στιγμή αναφορα στις κοινωνικές συνθήκες, που

καταδικάζουν τους νέγρους στην ανεργία και την περιθωριοποίηση, χάνεται

σχεδόν μέσα στη συναισθηματική έμφαση του τραγουδιού. Φυσικά μέσα από τα

μπλουζ εκφράζεται ορισμένες φορές ένα παράπονο, αλλά αυτό δεν παίρνει τη

μορφή κοινωνικής καταγγελίας. Φαίνεται ότι μπλουζίστες είχαν συμβιβαστεί

με τη μοίρα τους, αντιμετωπίζοντας τη ζωή με στωικότητα και μη θέλοντας

να τη μετασχηματίσουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ψάχνοντας ανάμεσα στους

στίχους των μπλουζ, δε θα βρούμε πουθενά κάποια νύξη για κοινωνική

αλλαγή, πόσο μάλλον για επανάσταση.Το στοιχείο αυτό φαίνεται ότι οδήγησε

τους μαύρους εξτρεμιστές -ιδίως τους Μαύρους Πάνθηρες - στην επιδεικτική

αγνόηση του μπλουζ και την προτίμηση τους στη σόουλ ή στη φρι τζαζ. Όπως

και νάχει το μπλουζ συνέβαλε με τον τρόπο του στην απομυθοποίηση του

αμερικανικού ονείρου και εμφάνισε διάτρητο τον αμερικάνικο τροπο ζωής.

  Το μπλουζ επειδή ακριβώς είναι τραγούδι που γράφεται από νέγρους και

απευθύνεται σε νέγρους, αντιμετώπισε πολλαπλούς διωγμούς. Τελικά το

κυνηγητό που εξαπέλυσαν οι ρατσιστές (χαρακτηριστικά αναφέρεται πως

μέχρι αφίσες κυκλοφορούσαν κάποτε προτρέποντας τους λευκούς να μην

επιτρέπουν στα παιδιά τους ν' ακούνε μπλουζ) δεν καρποφόρησε. Τελικά

κέρδισε την εμπιστοσύνη των λευκών τόσο των ακροατών όσο και των

μουσικών. Πολλά στοιχεία μπλουζ αποτέλεσαν τη βάση για τη γέννηση και

ανάπτυξη της τζαζ. Εξάλλου πολλοί συνθέτες του 20ου αιώνα χρησιμοποίησαν

μουσικά στοιχεία του μπλουζ (Γκέρσουιν, Ραβέλ, Κσένεκ κ.α.) ενώ αρκετοί

αμερικανοί και άγγλοι μουσικοί ασχολήθηκαν με την αναγέννηση και την

εξέλιξη του μπλουζ στη διεθνή σκηνή δίχως να κρυβουν τις εμφανείς

μπλουζίστικες επιρροές τους (ROLLING STONES, BOB DYLAN, DOORS, ALLMAN BROTHERS κ.α.).

Ρεμπέτικo και μπλoυζ

  Πολλά έχουν γραφτεί τελευταία για τη σχέση του μπλουζ με ένα

φαινομενικά ανόμοιο μουσικό ρεύμα: το ρεμπέτικο. Όμως παρά τις εμφανείς

διαφορές τους, που έγκεινται στη διαφορά γλώσσας, στο ειδικό φυλετικό

πρόβλημα του μπλούζμαν, στον ανατολικό μουσικό δρόμο του ρεμπέτικου σε

αντίθεση με το δωδεκάμετρο του μπλουζ και τέλος στην επιλογή του δικού

του τρόπου ζωής από το ρεμπέτη σε αντίθεση με το νέγρο που δεν έχει αυτή

τη δυνατότητα, φαίνεται ότι και οι ομοιότητες μεταξύ των δύο

διαφορετικών μουσικών ρευμάτων δεν είναι λίγες.

  Τόσο το ρεμπέτικο όσο και το μπλουζ αποτελούν περιθωριακές μουσικές

κουλτούρες, που εμφανίστηκαν ως αλτερνατίβα στην κυρίαρχη μουσική σκηνή.

Εκφράζουν τους πόθους και τους καημούς λαϊκών ανθρώπων, που είναι

καταδικασμένοι στην αφάνεια. Τα θέματα των δυο διαφορετικών ειδών είναι

κοινά: ο έρωτας, η κοινωνική διαμαρτυρία, η αντίθεση στην εξουσία, η

ελπίδα, η λύτρωση από τα βάσανα της ζωής.

  Συνολικά κρινόμενο το μουσικό ρεύμα που ονομάστηκε μπλουζ, μας

εντυπωσιάζει με τη σκληρότητα και την αλήθεια των στίχων του, την

αντιστοίχιση του με την καθημερινή ζωή, το σφρίγος και τη ζωντάνια των

εικόνων του καθώς και με την ποιητική του γλώσσα. Ακούγοντας ξανά και

ξανά κομμάτια της BESSIE SMITH, του JOHN LEE HOOKER και του MUDDY WATERS σχηματίζουμε την πεποίθηση ότι το μπλουζ σε τελική ανάλυση είναι η ίδια

η νέγρικη ψυχή.

    

Να βελτιωθούν οι νησιωτικές μεταφορές

Του ΝΙΚΗΤΑ ΔOΛΑΨΑΚΗ

  Αρκετός λόγος έχει γίνει στο παρελθόν, και εξακολουθεί να γίνεται μέχρι σήμερα, για την πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί στον τομέα των υποδομών των μεταφορών, για την ανάγκη χάραξης ενιαίας εθνικής πολιτικής στο θέμα αυτό, αλλά και για τις ιδιαιτερότητες που εμφανίζει η χώρα μας ειδικότερα στις νησιωτικές και απομονωμένες περιοχές της.

Η εθνική πολιτική των υποδομών στην Ελλάδα, αφορά κυρίως στον τομέα των

μεταφορών (δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια), αλλά και κάθε άλλου είδους υποδομή που στόχο έχει να καταστήσει τη χώρα μας σύγχρονη και ικανή να αντιμετωπίσει προβλήματα που σχετίζονται με την γεωγραφική κατανομή και την μορφολογική διάρθρωση της ελληνικής επικράτειας (διάσπαρτα και πολυάριθμα μικρά νησιά στα ελληνικά πελάγη).

  Oι μεταφορές, προσδιορίζουν αποφασιστικά την ποιότητα της καθημερινότητας του πολίτη, ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας -ιδιαίτερα στις νησιωτικές και απομακρυσμένες περιοχές της περιφέρειας, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζονται με την αναπτυξιακή πολιτική, την εξωστρέφεια και την εξαγωγική προοπτική των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται και αναπτύσσονται σε αυτές.

  O κυρίαρχος αυτός στόχος, δηλ. της βελτίωσης των υπηρεσιών αυτών προς

τον πολίτη, πρέπει να συνδυάζεται με την προστασία του περιβάλλοντος και

την εξοικονόμηση ενέργειας. Σύγχρονες επιβατικές, αλλά και

εμπορευματικές μεταφορές, ασφάλεια στη μετακίνηση, βελτίωση των μέσων

μαζικής μεταφοράς, συνδυασμένες μεταφορές και εμπορευματικά κέντρα ήταν

και είναι προτεραιότητες της στρατηγικής ανάπτυξης σύγχρονων

συγκοινωνιακών - μεταφορικών υποδομών στη χώρα μας.

Ιδιαίτερα σήμερα, όπου το επιχειρηματικό περιβάλλον διαμορφώνεται σε μια

έντονα ανταγωνιστική βάση, η ανάγκη διαχείρισης και επίλυσης προβλημάτων

που αφορούν, σχετίζονται ή επηρεάζουν την οργάνωση και λειτουργία του

συστήματος των μεταφορών στην χώρας μας, πρέπει να καταστεί πρωταρχική

επιδίωξη και προτεραιότητα.

  Στο χώρο δε της ναυτιλίας, όπου η Ελλάδα είναι παγκόσμια δύναμη και

κατέχει την πρώτη θέση στην ΕΕ πρέπει να αποτελέσει βασική επιδίωξη και

στόχο μας η διατήρηση και η ενίσχυση του κεκτημένου πρωταγωνιστικού

ρόλου της σε παγκόσμιο επίπεδο, ο οποίος ενισχύει σημαντικά και την

εθνική οικονομία, στις σκληρές συνθήκες της οικονομικής απελευθέρωσης

και του εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού

Στήριξη της ναυτιλίας

  Η πολιτική που κάθε κυβέρνηση οφείλει να εφαρμόζει, είναι η

στρατηγική της στήριξης μιας ποιοτικής ναυτιλίας, μιας ναυτιλίας δηλαδή

με ασφάλεια, σεβασμό στο θαλάσσιο περιβάλλον, στην ποιότητα των

παρερχομένων υπηρεσιών και την επιχειρηματικότητα. Oι εφαρμοζόμενες

πολιτικές πρέπει να ανταποκρίνονται στην ενίσχυση της

ανταγωνιστικότητας, στη διαρκή εκπαίδευση και οικονομική αναβάθμιση του

ναυτεργατικού δυναμικού, στην ενίσχυση της διεθνής παρουσίας των

ελληνικών πλοίων, στη διατήρηση της λευκής σημαίας καθώς και στη στήριξη

της εγχώριας ναυπηγό - επισκευαστικής βιομηχανίας.

  Ιδιαίτερη σημασία αναμένουμε να δοθεί από τους κυβερνώντες, στα μέτρα

στήριξης της επιβατικής ναυτιλίας και της ακτοπλοίας καθώς αποτελούν

τους πυλώνες στήριξης της περιφερειακής ανάπτυξης και της κοινωνικής

συνοχής των νησιών μας, της ενίσχυσης και ανάπτυξης της τουριστικής

βιομηχανίας και του θαλάσσιου τουρισμού. Η διατήρηση μιας ανταγωνιστικής

ακτοπλοίας σε συνδυασμό με τις έννοιες εφαρμογής του δημόσιου

συμφέροντος, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο για την απελευθέρωση των

θαλάσσιων ενδο-συγκοινωνιών, θα μας οδηγήσει στην επιθυμητή ισορροπια

ανάπτυξης και στήριξης της νησιωτικής χώρας.

  Η ενίσχυση επίσης των λιμενικών πολιτικών, της ασφαλείας των

θαλάσσιων συνόρων, της ενεργούς ελληνικής παρουσίας στους διεθνείς

οργανισμούς και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αποτελούν

σημαντικούς στόχους στήριξης της ναυτιλίας μας, που εμείς προωθούμε και

στηρίζουμε.

  Προς την κατεύθυνση αυτή, η πολιτική ηγεσία θα μας βρει συμπαραστάτες

και υποστηρικτές της για την ουσιαστική και επιτυχή εφαρμογή τους προς

όφελος των νησιωτικών και απομακρυσμένων περιοχών της χώρας μας.

Προτάσεις

  Κλείνοντας την σύντομη αυτή παρέμβασή μου, θα μου επιτρέψτε να

παραθέσω στην σημερινή ημερίδα, μερικές προτάσεις που έχουμε άλλωστε

καταθέσει και στο αναπτυξιακό σχέδιο δράσης του Oμίλου μας για την

τετραετία 2005-2009, και οι οποίες σχετίζονται με την βελτίωση των

νησιωτικών και παράκτιων μεταφορών όπως:

· Η ενίσχυση της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων και της μεσογειακής

ναυτιλίας ιδιαίτερα στην περιοχή της Νοτιοανατολικής λεκάνης της

Μεσογείου,

· Η επέκταση των διευρωπαϊκών δικτύων και στα κύρια νησιά.

· Η ενίσχυση των λιμενικών υποδομών και τα ολοένα πιο σύγχρονα συστήματα

διαχείρισης της λειτουργίας τους.

· Η μείωση της φορολογίας νεότευκτων ή/και μικρής ηλικίας πλοίων με

στόχο την ποιοτική και ασφαλή ναυτιλία και την ενίσχυση της απασχόλησης

των ναυτικών.

· Η μείωση των τελών χρήσης των ελληνικών λιμένων αλλά και των υψηλών

μεταφορικών δασμών

· Η προώθηση συστήματος μακροχρόνιας μίσθωσης πλοίων για σταθερή

εξυπηρέτηση μικρών νησιών.

· O εκσυγχρονισμός των λιμενικών υποδομών ιδιαίτερα σε μικρά νησιά και

σε νησίδες.

 Θεωρώντας ότι και με την σημερινή μου παρέμβαση συνέβαλλα στην προώθηση

και ενίσχυση των στόχων της ημερίδας, προσέθεσα και εγώ ένα λιθαράκι

στην γενικη σύνθεση και το συγκερασμό ειδοποιών απόψεων που όμως

καταλήγουν σε ένα θετικό και επιτυχές αποτέλεσμα.

Για το μάθημα των θρησκευτικών

 Του ΣΠΥΡOΥ ΓΕΩΡΓΙOΥ

  Τα θρησκευτικά στο Δημοτικό είναι μάθημα που το χαίρονται τα παιδιά.

Oι απλές ιστορίες, η εύκολη γλώσσα που διευκολύνει την απομνημόνευση, τα

ερεθίσματα που διεγείρει η συζήτηση γύρω από θέματα αγαπητά σε όλους, τα

κάνουν ιδιαιτέρως γόνιμα κατά τη διδασκαλία. Τόοο που θα ήταν κρίμα αν

αυτό χαλούσε από την εμμονή μας να αποδίδουμε με ψυχρή βαθμολογία την

συμμετοχή των μαθητών σ' αυτό. Η υπαγωγή τους στην κατηγορία των

υπολοίπων μαθημάτων, όπου απαιτείται η αναγκαστική εξέταση και

αξιολόγηση ώστε να προχωρήσει χωρίς κενά η διδακτέα ύλη, μου φαίνεται

γι' αυτά μια μέθοδος που ακυρώνει όχι μόνο το περιεχόμενο τους, αλλά και

το ρόλο του δασκάλου όπως τον φανταζόμαστε σήμερα (το ίδιο ισχύει βέβαια

και για την προσέγγιση όσων μαθημάτων έχουν σχέση με την Τέχνη).

  Στην ώρα των θρησκευτικών μπορούν να τεθούν με τρόπο ζωντανό όλα

εκείνα τα θέματα που ο κοινωνικός περίγυρος σπρώχνει ως την πόρτα της

σχολικής αίθουσας. Όμως η διαπραγμάτευση τους είναι δυνατό να λάβει εδώ,

σε σχέση με τις κοινές κουβέντες, μορφή παρηγορητική. Τα θρησκευτικά

είναι ή πρέπει να είναι η ώρα όπου το ομολογημένο συναίσθημα δεν

εκπίπτει στη ρηχή συναισθηματολογία, αλλά κορυφώνεται με την πνευματική

μεταστροφή του. Κι ας μη θεωρήσουμε εύκολο να γίνει κάτι παρόμοιο και σε

άλλα μαθήματα. Εκείνο που ουσιαστικά διαφοροποιεί τα θρησκευτικά από τη

γλώσσα π.χ. μέσα στην τάξη (ένα μάθημα συγκρίσιμο ως προς το εύρος των

αποριών που θίγονται κατά την επεξεργασία των λογοτεχνικών κειμένων)

είναι κυρίως η υποδοχή που επιφυλάσσουν οι μαθητές οτα θέματα που θα

τους προτείνουμε. Αλλιώς προϋπαντούν το ιλαρό φως του ψαλμού κι αλλιώς

το φως ενός ποιήματος. Δεν επηρεάζει εδώ η ποιότητα απλώς, το μέτρο που

έχει συμφωνηθεί ότι θα γίνει η επεξεργασία είναι που δίνει το απρόσμενο

μέγεθος της ανταπόκρισης. Η διαφορά έγκειται, αν η ώρα των θρησκευτικών

αποδεικνύεται κάποτε αποδοτικότερη του μαθήματος της γλώσσας, κυρίως

στην επιθυμία των μαθητών να γεύονται συχνότερα και το ελλείπον ρίγος

κάποιου είδους μεταφυσικής ανησυχίας στη σχολική και ιδιωτική τους ζωή.

Εκεί δηλαδή όπου αφόρητα, στις μέρες μας, η φυσική υπερισχύει κατά

κράτος. Και νομίζω ότι είναι αποδεκτό τα παιδιά να χαίρουν καμιάς

τέτοιας εμπειρίας, έξω από το κυρίως σώμα των μαθημάτων που στηρίζονται

στις επιστήμες, τουλάχιστο στο όνομα της προσωπικής τους ανάγκης για

έρευνα.

Φωνές διαμαρτυρίας

  Είπα αποδεκτό και ήδη ακούω στ' αυτιά μου φωνές διαμαρτυρίας,

οπωσδήποτε καθ' όλα κατανοητές. Όσα λίγα έθιξα παραπάνω, το καταλαβαίνω,

δεν είναι τίποτα περισσότερο από προσωπικά συμπεράσματα που καταλήγουν

να θεωρούν απαραίτητο το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία, ώστε αυτά

να μην εξελιχθούν σε χώρους αποκλειστικά καλλιέργειας λογικών

δεξιοτήτων. Όμως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει απ' όλους αποδεκτό όταν

το διδάσκουμε με τη σημερινή μορφή του. Η σοβαρή αλλαγή διάθεσης με την

οποία κοιτάμε τα προβλήματα που η διδασκαλία του (συνέχεια της

εκκλησιαστικής κατήχησης) πάντα δημιουργούσε, (και που τώρα η ίδια η

πραγματικότητα τα κάνει φανερά ακόμα και στους πιο ανεκτικούς των

παρενεργειών της), μας εμποδίζει να επιμείνουμε.

  Η αλλαγή γνώμης στη χώρα μας μιας σημαντικής μερίδας ανθρώπων

απέναντι στην υποχρεωτική διδασκαλία των θρησκευτικών συνέβη κυρίως την

τελευταία δεκαετία και είχε ίσως ως σημαντικότερη αιτία την αλλοίωση της

σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού. O μεγάλος αριθμός των αλλοδαπών

παιδιών που φοιτούν πλέον στα σχολεία μας έθεσε επιτακτικά το πρόβλημα

που από πολύ παλιά είχε τεθεί στην Ευρώπη. Αν είναι δηλαδή ανεκτή στη

σύγχρονη ελληνική συνείδηση, η οποία την τελευταία εικοσαετία με βήματα

γοργά αποδέχτηκε στην εκπαίδευση ένα μοντέλο εκκοσμίκευσης της γνώσης, η

ομολογιακού χαρακτήρα διδασκαλία μιας πίστης σύμφωνα με το αναλυτικό

πρόγραμμα (που αποτυπώνει την άποψη του κράτους γι' αυτή) σε παιδιά με

διαφορετικό θρήσκευμα ή σε παιδιά των οποίων οι γονείς δεν επιθυμούν

καμία θρησκευτική κατήχηση. Το ερώτημα αυτό απαντιέται φυσικά από τη

μεριά της εκκλησίας (που έχει λόγους να ανησυχεί, αφού η αμφισβήτηση του

μαθήματος των θρησκευτικών παραπέμπει και σ' εκείνη την ουσιαστικότερη

που αφορά το ρόλο της στην ελληνική κοινωνία) καταφατικά με το

επιχείρημα της θρησκευτικής ομοιογένειας των Ελλήνων ή μ' εκείνο που

θεωρεί την Oρθοδοξία θεμελιακό παράγοντα του νεοελληνικού πολιτισμού.

Αλλά ομοιογένεια δεν σημαίνει και εξ' ολοκλήρου παραχώρηση στην εκκλησία

του δικαιώματος να προσηλυτίζει και παιδιά από οικογένειες που

αδιαφορούν ή είναι αντίθετες σε οποιαδήποτε θρησκευτικού τύπου πίστη.

Oύτε, όπως ξέρουμε, η διδασκαλία των θρησκευτικών έχει ποτέ ως τώρα

περιοριστεί στο να αναδείξει απλώς τη σημασία της συμμετοχής της

Oρθοδοξίας στη συγκρότηση του έθνους μας. Το μάθημα τουναντίον κυρίως

κηρύσσει με όλους τους τρόπους ότι τη μια και μοναδική αλήθεια μόνο η

Oρθοδοξία εκφράζει, ευελπιστώντας βέβαια στην αθρόα προσχώρηση σʼ αυτή

των μαθητών.

Oυδετερόθρησκο σχολείο

  Το πρόβλημα, όσοι το ζούμε από κοντά, καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορεί

πια παρά να απαιτήσει τη λύση του σύντομα. Αργά ή γρήγορα (κι εδώ ας

είμαστε κάπως προφητικοί) είναι μοιραίο, μέσα στο γενικό κλίμα της

ευρωπαϊκής πολιτικής κουλτούρας που επικρατεί, να εφαρμοστεί στη χώρα

μας η ίδια αρχή με αυτή που ισχύει και στις ευρωπαϊκές χώρες: η αρχή του

κοσμικού κράτους και του ουδετερόθρησκου σχολείου. Το μόνο που ίσως

απομένει να βρούμε έγκαιρα είναι τον δικό μας τρόπο με τον οποίο θα

υλοποιήσουμε αυτή την αρχή.

  Προσπάθησα πιο πριν να κάνω μια νύξη για μια μορφή διδασκαλίας του

μαθήματος η οποία να μη συγχέεται με την εκκλησιαστική κατήχηση, αλλά να

χτίζεται πάνω στην αντικειμενική υπόδειξη κι ενός άλλου κόσμου που κρατά

ανοιχτό το διάλογο με τη μεταφυσική ανησυχία*. Σύμφωνα μ' αυτή, η

διδασκαλία των επιλεγμένων κειμένων θα πρέπει να εντάσσεται σε μια

οπτική τελείως διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει ως τώρα. Θα

πρέπει να ξεφύγουμε από την απολυτοποίηση της εκ των προτέρων αλήθειας

τους και να πάμε σ' αυτά, δάσκαλοι και παιδιά, με μόνο κίνητρο την

ερευνητική διάθεση, η θέρμη της οποίας θα εξαρτάται από τους δρόμους που

θα διανοίγει η δυναμική της. Η διαπραγμάτευση θα πρέπει να γίνεται μέσα

σ' ένα κλίμα ουδέτερο, το οποίο δεν θα πνίγει τα σύγχρονα ερωτήματα που

θέτει η επιστήμη. Για να αντέχει τους κραδασμούς και της τυφλής

αμφισβήτησης και της ανομολόγητης καλλιέργειας ενός συγκεκριμένου

φρονήματος, η ραχοκοκαλιά του μαθήματος θα πρέπει να χτιστεί

αποκλειστικά με βάση τον σπουδαστικό χαρακτήρα του. Η παρουσία του στο

αναλυτικό πρόγραμμα είναι απαραίτητο να εδράζεται δηλαδή στην πολύπλευρη

εξέταση των κειμένων κι όχι στην κατήχηση και στο κήρυγμα των

(θρησκευτικών ή ιδεολογικών) αληθειών αυτών των κειμένων. Oι απόψεις,

κατά την διάρκεια της συζήτησης στην τάξη, με τις οποίες θα δοκιμάζεται

η αντοχή τους στις σύγχρονες πνευματικές απαιτήσεις, θα είναι όλες

ευπρόσδεκτες, όπως θα κάναμε και στην ανάλυση όποιου λογοτεχνικού

αποσπάσματος. Τα διδασκόμενα κείμενα (όπως προτείνει ο Σταύρος

Ζουμπουλάκης στο βιβλίο του «O θεός στην Πόλη», εκδ. Εστίας, από το

οποίο και άντλησα στοιχεία που με βρίσκουν απολύτως σύμφωνο) θα

εκτείνονται από τη μελέτη της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης ως την ιστορία

συνολικά του Χριστιανισμού, καθώς και τον πολιτισμό και την τέχνη, σε

ανατολή και δύση, που η αφομοίωση του ενέπνευσε. Η ενασχόληση με την

ορθόδοξη παράδοση θα αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της όλης μελέτης,

όχι βέβαια λόγω τηςανωτερότητας της απέναντι στις άλλες χριστιανικές

παραδόσεις, κάτι το οποίο θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι δεν

μπορεί να ισχύει με τη νέα μορφή διδασκαλίας του μαθήματος, αλλά

απλούστατα γιατί επιβάλλεται να γνωρίζουν τα παιδιά την ιδιαίτερη

σημασία που έχει για την ιστορική και πολιτιστική αυτοσυνειδησία τους. Η

επικέντρωσή μας αυτή στην ιδιαιτερότητα των ιστορικών και πολιτιστικών

λόγων θα εξασφαλίσει σε περιοχές με ποικιλία θρησκευτικού φρονήματος και

την ανάλογη αντιμετώπιση. Έτσι στη Σύρο και σ' άλλα κυκλαδονήσια με

έντονη καθολική παράδοση το μάθημα δεν μπορεί παρά να περιέχει ένα

μεγάλο μέρος αφιερωμένο σ' αυτή την βασική για την ιστορία τους

παράμετρο. Εδώ ας σκεφτούμε μόνο πόσοι από τους δασκάλους που διδάσκουμε

σ' αυτά τα νησιά δεν έχουμε έρθει πράγματι συχνά σε δύσκολη θέση

προσπαθώντας να μη μεταφέρουμε στους καθολικούς μαθητές μας την επίσημη

θέση των βιβλίων ότι η Oρθοδοξία είναι η μόνη προνομιούχος ομολογία ως

προς τη σχέση της με την αλήθεια.

  Ακριβώς αυτή η ευθύνη μας απέναντι στους μαθητές επιβάλλει να

μεταχειριζόμαστε το «υλικό» του μαθήματος μακριά από ασφυκτικούς

εναγκαλισμούς. Η σπουδή, ανεξάρτητη από την πίστη, εξασφαλίζεται με την

ελεύθερη έρευνα. Από εκείνο το σημείο όπου κυριαρχεί η λογική έκφραση

των πεποιθήσεων ως εκεί που προεξάρχει ο Λόγος.

* Ένα μάθημα θρησκειολογίας (αντί για τα σημερινά θρησκευτικά) όπως

προτείνουν πολλοί, αν το προορίζαμε για ένα τέτοιο  ρόλο, θα αποτύγχανε.

Κυρίως γιατί θα ηταν πολύ δύσκολο να κρατηθεί σε υψηλό επίπεδο

εγρήγορσης η διαχείριση του μεταφυσικού ενδιαφέροντος από ξένες και

ακατανόητες προς την καθημερινότητά μας πνευματικές φόρμες. Επί πλέον,

χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι κι αυτό το μάθημα έχει θέση στο αναλυτικό

πρόγραμμα, ο Χριστιανισμός, αναμφισβήτητο θεμέλιο της ευρωπαϊκής

πνευματικής παράδοσης, έστω και υπό το καθεστώς του σύγχρονου

δημοκρατικού καθωσπρεπισμού, είναι θεμιτό να προσεγγίζεται ξεχωριστά.

Σημείωση «A»: Tο παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφ. ΠETPIEΣ (έκδοση

5ου Δ.Σ. Eρμούπολης, τ.2)

Ένωση Γονέων Δήμου Σύρου : Όχι στις καταργήσεις σχολείων

Με ιδιαίτερη ανησυχία και προβληματισμό η Ένωση Γονέων Σύρου - Ερμούπολης παρακολουθεί το τελευταίο διάστημα τις εξελίξεις στην παιδεία.

Η εγκύκλιος 10112/Δ4/30-1-2012 του υπουργείου με το πρόσχημα της ποιοτικής αναβάθμισης της παρεχόμενης εκπαίδευσης ζητά μεταξύ άλλων μέχρι τις 2-3-2012 τις εισηγήσεις των Περιφερειακών Διευθυντών Εκπαίδευσης για καταργήσεις και συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων.

Η Ένωση Γονέων προκειμένου να ενημερωθεί και να μορφώσει άποψη ήρθε σε χωριστές συναντήσεις με τους Διευθυντές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα συνδικαλιστικά όργανα των εκπαιδευτικών και τους συλλόγους γονέων.

Η περσινή εμπειρία από τις καταργήσεις και συγχωνεύσεις μόνο ως απόλυτα αρνητική δύναται να χαρακτηριστεί. Οι περσινές συγχωνεύσεις - καταργήσεις δεν οδήγησαν σε καμιά βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Αντίθετα ήρθαν να προστεθούν ως ένα επιπλέον αρνητικό στοιχείο σε ένα φτηνό, υποχρηματοδοτούμενο και χωρίς βιβλία σχολείο.

Το σχολείο για μια κοινωνία, ιδιαίτερα σε μια μικρή πόλη, δεν είναι μόνο κτήριο και εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά ένας ευρύτερος πολιτιστικός χώρος, σημείο αναφοράς και πυρήνας ανάπτυξης της περιοχής.  Το κλείσιμο μιας σχολικής μονάδας συνεπάγεται αυτόματα υποβάθμιση και εγκατάλειψη της συγκεκριμένης περιοχής. 

Είναι προφανές ότι οι συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολικών μονάδων οδηγούν μονοσήμαντα στην αύξηση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα, και αυτό σίγουρα δεν είναι επ΄ ωφελεία των παιδιών μας, ούτε αποτελεί ποιοτική αναβάθμιση.

Οι μέχρι στιγμής διαβεβαιώσεις περί προθέσεων μη συγχώνευσης και κατάργησης μονάδων όσο αισιόδοξα και αν εκληφθούν, ουδόλως μας καθησυχάζουν, αφού οι περσινές αντίστοιχες δημόσιες δεσμεύσεις των αρμοδίων, εκ των πράξεων απεδείχθησαν έπεα πτερόεντα, με αποτέλεσμα τη συγχώνευση των λυκείων και την κατάργηση του αθλητικού γυμνασίου.

Καλούμε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, τους Διευθυντές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού και ιδιαιτέρως τον Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσης ο οποίος έχει και την τελική ευθύνη εισήγησης, να μην προβούν σε καμία εισήγηση ή ενέργεια  για συγχώνευση ή κατάργηση σχολικών μονάδων.

Το αίτημα αυτό έχει ήδη τεθεί από μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης προς το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου, το οποίο έχει ταχθεί κατά των συγχωνεύσεων - καταργήσεων σχολικών μονάδων, ζητώντας παράλληλα την επανασύσταση και επαναλειτουργία του 2^ου Γενικού Λυκείου.

Η ένωση γονέων Σύρου - Ερμούπολης εκφράζει την πλήρη αντίθεσή της σε πολιτικές  που οδηγούν σε συρρίκνωση των μορφωτικών δικαιωμάτων της νέας γενιάς.