Η Κίνηση Πολιτών Σύρου για τον Στρατηγικό Σχεδιασμό Τουρισμού

Προοπτικές

Για την Κίνηση Πολιτών είναι επιτακτική η ανάγκη της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης της Σύρου μας. Θέλουμε τον τουρισμό να τονώνει την τοπική οικονομία, να στηρίζει τις πολιτιστικές δράσεις, να τροφοδοτεί με νέους ανθρώπους, με νέες ιδέες, αλλά και με φίλους του νησιού, που, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία, θα μετατρέπονται στους θερμότερους «πρεσβευτές» ή και μελλοντικούς κατοίκους του.        

Οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι στις καινούργιες συνθήκες πρέπει να γίνει μια καινούργια αρχή. Είναι απαραίτητο όμως για την καινούργια αυτή αρχή να ειπωθούν αλήθειες. Επικοινωνιακά κόλπα και ρηχές εκστρατείες προβολής έχουν ημερομηνία λήξης και είναι καταδικασμένα να αποτύχουν. Μπορούμε να διοργανώσουμε εκατοντάδες Ημερίδες και να αναπαράγουμε με όλα τα μέσα και σε όλους τους τόνους ότι όλοι μαζί μπορούμε, είναι όμως πολύ αμφίβολο αν αυτό θα έχει το παραμικρό αποτέλεσμα.  Η τουριστική “μονοκαλλιέργεια” είναι λάθος, αλλά και μη ρεαλιστική αντιμετώπιση, για το μοναδικό νησί των Κυκλάδων που διαθέτει, έστω και συρρικνούμενους, και τους τρεις τομείς οικονομικής δραστηριότητας και συντηρεί πάνω από είκοσι χιλιάδες κατοίκους όλο το χρόνο, στοιχείο που συνιστά αντικειμενικό πλεονέκτημα και για το τουριστικό προϊόν. Αντίθετα, στο πλαίσιο της ταυτόχρονης ανάπτυξης του αγροτικού τομέα, της επιβίωσης ή και ενίσχυσης της μεταποίησης, της βελτίωσης των κοινωνικών υπηρεσιών που προσφέρονται από το Κράτος και από το Δήμο και ενός διευρυμένου ρόλου του Παν/κου Τμήματος, είναι εφικτή μια ανάπτυξη της Σύρου που θα έχει οφέλη για την πλειοψηφία των πολιτών της.

Στο παραπάνω πλαίσιο, απαιτείται άμεσα να υπάρξουν οι ιδέες, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μίας στρατηγικής για την τουριστική ανάπτυξη, που θα θέτει στόχους ρεαλιστικούς και συμβατούς με τη φέρουσα ικανότητα του νησιού. Ταυτόχρονα θα θέτει προϋποθέσεις και όρους περιβαλλοντικούς, νομικούς, οικονομικούς, διαδικασίες, καθώς και μηχανισμούς βοηθητικούς αλλά και ελέγχου.

Μιας στρατηγικής που θα αξιοποιεί αποτελεσματικά τους τουριστικούς πόρους και θα εξασφαλίζει την ισόρροπη και αειφορική σχέση της τουριστικής  δραστηριότητας με το φυσικό περιβάλλον.

Μιας στρατηγικής που θα εντάσσεται σε έναν ολιστικό οικονομικό σχεδιασμό, μέσα από την ανάπτυξη, τόσο της γεωργικής, όσο και της μεταποιητικής παραγωγής, δεν θα λαμβάνει υπ’ όψιν αποκλειστικά τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, θα στηρίζει τις μικρομεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις, θα αναδιανέμει τον παραγόμενο πλούτο, θα υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και θα ωφελεί το σύνολο των εργαζομένων και όλων των πολιτών.

Ταυτόχρονα ο Δήμος θα πρέπει να παίξει έναν πολύ πιο απαιτητικό ρόλο από αυτόν του κονφερανσιέ /παρουσιαστή /ομιλητή – μεγάλου διαφημιστή και του εργοδότη που αναθέτει εργολαβίες. Θα πρέπει να συντονίσει ανθρώπους και υπηρεσίες, να στηρίξει δραστηριότητες και την κοινωνική συνοχή, να προστατέψει και να διαφυλάξει τα δημόσια αγαθά και να προασπίσει την πρόσβαση σε αυτά όλων των πολιτών.

Τι πρέπει να αποφύγουμε

Η τουριστική ανάπτυξη δεν πρέπει να αποτελέσει όχημα, για μια διαδικασία «τουριστικοποίησης» της Σύρου, όπου το σύνολο των προϊόντων προς κατανάλωση θα εισάγονται και η Σύρος θα συνιστά τον χώρο εναπόθεσης καταναλωτικών προϊόντων παραγόμενων σε άλλους τόπους. Θα πρέπει να αποφευχθεί μια τέτοιου είδους διαδικασία και αντ’ αυτής να δημιουργηθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό, οι αναγκαίες συνθήκες σύνδεσης της ετήσιας τουριστικής κατανάλωσης με την ετήσια τοπική παραγωγή. Στόχος μας είναι η ανάπτυξη του τουρισμού με κοινωνική ανταποδοτικότητα, γεγονός που θέτει σε πρώτη προτεραιότητα την αναγκαιότητα διατήρησης και ανάπτυξης του μέχρι σήμερα τουριστικού πρότυπου της μικρής και μεσαίας τουριστικής επιχείρησης, στην κατεύθυνση όμως του εκσυγχρονισμού, της εκμετάλλευσης των νέων τεχνολογιών και της μεγαλύτερης συνειδητοποίησης από αυτή – την ζητούμενη τουριστική ανάπτυξη - των υποχρεώσεών της απέναντι στο περιβάλλον και την κοινωνία.

Οφείλουμε να διδαχτούμε από τα μοντέλα ανάπτυξης, τόσο άλλων τόπων, όσο και των κοντινών μας νησιών/προορισμών, όπου αναπτύχθηκε το φαινόμενο της τουριστικής «μονοκαλλιέργειας», η μετατροπή δηλαδή του τουρισμού στην κύρια, εάν όχι μοναδική, πηγή εισοδήματος, απασχόλησης και εν γένει ανάπτυξης.

Αποτέλεσμα αυτής της μορφής ανάπτυξης είναι η ολοκληρωτική μεταβολή και αλλοίωση του τοπικού περιβαλλοντικού και παραγωγικού ιστού, η αλλοτρίωση των τοπικών πληθυσμών και των ιδιαίτερων πολιτισμικών τους χαρακτηριστικών, η ελαστικοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας και του αγροτικού χώρου, προς όφελος του τουρισμού (Σαντορίνη) και εν τέλει, η αποδιάρθρωση των κοινωνικών δομών.

Βιώσιμη Ανάπτυξη

Η άμεση και καθοριστική σύνδεση του Τουρισμού με τις ανάγκες προστασίας του περιβάλλοντος (φυσικού, πολιτιστικού, κοινωνικού), πρέπει να προκρίνεται σε όλες τις επιλογές της τουριστικής αναπτυξιακής πολιτικής, καθώς και στη σχετική πρακτική από την Δημοτική αρχή. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι πολλά από τα σημερινά περιβαλλοντικά δεδομένα θα μεταβάλλονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, ενδεχομένως και δραματικά. Ορισμένα από αυτά (π.χ. αύξηση των θερμοκρασιών, μείωση των βροχοπτώσεων, αύξηση της στάθμης της θάλασσας) θα αυξάνουν δραματικά τις ανάγκες σε ενέργεια και υδάτινους πόρους και θα μειώνουν τις δυνατότητες αξιοποιήσιμων εκτάσεων. Είναι στοιχεία που θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας στους μακροχρόνιους σχεδιασμούς.

Φέρουσα Ικανότητα/Βιώσιμος Τουρισμός

Δεδομένου ότι σχεδιάζουμε την τουριστική ανάπτυξη σε ένα ευαίσθητο περιβάλλον όπως είναι ένα νησί, (περιορισμένος χώρος, Έλλειψη υδάτων, ενέργειας, κορεσμός βιολογικού, στερεά απόβλητα), η φέρουσα ικανότητα θα πρέπει να αποτελέσει εργαλείο, το οποίο θα επανεκτιμάται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Φέρουσα Ικανότητα ορίζουμε τον μέγιστο αριθμό των τουριστών που μπορεί να δεχθεί μια περιοχή, χωρίς να υπάρχουν αισθητές και μη αντιστρέψιμες βλάβες στο φυσικό περιβάλλον.

Αντίστοιχα η έννοια του βιώσιμου τουρισμού ορίζεται ως η οποιαδήποτε απομάκρυνση από τον συμβατικό τουρισμό ο οποίος θεωρείται μη βιώσιμος μιας και έχει τόσο χαμηλή οικονομική απόδοση για τον ντόπιο πληθυσμό όσο και για την περιβαλλοντική προστασία.

Τόσο η έννοια της Φέρουσας Ικανότητας όσο και αυτή του Βιώσιμου Τουρισμού ουδόλως έχουν απασχολήσει τους συντάκτες του σχεδίου που σήμερα μας παρουσίασαν, με αποτέλεσμα να μην αποτυπώνονται εχέγγυα συμπεράσματα που θα μας προστατεύσουν από μια τουριστική αποανάπτυξη.

Στρατηγικός Σχεδιασμός και Επιχειρησιακό Σχέδιο

Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός θα πρέπει να μετουσιώνεται σε ένα σχέδιο δράσης, έναν οδηγό έργων/δράσεων/παρεμβάσεων με έναν έστω κατά προσέγγιση προϋπολογισμό, προκειμένου να διαχωρίζονται οι άμεσοι από τους μακροπρόθεσμους στόχους. Να διαχωρίζεται το άμεσα εφικτό από το μακροπρόθεσμο που πρέπει να προετοιμαστεί, να ωριμάσει για να γίνει υλοποιήσιμο. Να αναζητηθούν οι πόροι που θα το καταστήσουν υλοποιήσιμο.

Υποδομές - Πόλοι έλξης επισκεπτών - Υπηρεσίες του Δήμου

Οι όποιες ανάγκες επέκτασης υποδομών ή δημιουργίας νέων θα πρέπει να εξεταστούν με ανθρωποκεντρικά και περιβαλλοντικά κριτήρια (π.χ τι είδους επίπτωση θα έχει μια τυχόν επέκταση του αεροδρομίου σε σχέση με τη μέγιστη αξιοποίηση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης; μια δημιουργία μαρίνας σε σχέση με την δημιουργία μικρών αγκυροβολίων ή αλιευτικών καταφυγίων;) Τα οφέλη και οι επιπτώσεις θα πρέπει να αναλύονται με επιστημονικά κριτήρια και να τίθενται σε διαβούλευση με τους πολίτες, οι οποίοι θα έχουν και τον τελικό λόγο στις αποφάσεις, αφού θα αφορά το μέλλον το δικό τους και των παιδιών τους.

Γενική αρχή στην επιλογή των υποδομών θα πρέπει να είναι οι μικρές εγκαταστάσεις που θα είναι οικονομικότερες, θα αποσκοπούν στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και θα εξοικονομούν ενέργεια.

Αντί να σχεδιάζουμε μεγαλεπίβολα ή ανέφικτα έργα, μπορούμε να ξεκινήσουμε από τα εφικτά. (π.χ αντικατάσταση όλων των ταμπελών στο κέντρο της Ερμούπολης -λιμάνι, αγορά-, τοποθέτηση καλαθιών απορριμμάτων, επίλυση του κυκλοφοριακού, λειτουργία της ανακύκλωσης με τρόπο που να παρέχει έσοδα).

Ταυτόχρονα, είναι απολύτως απαραίτητη η πραγματοποίηση έργων συντήρησης και ανάδειξης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού ή και άλλα Υπουργεία και Παν/κα ιδρύματα, για την δημιουργία και νέων πόλων έλξης ή βελτίωση της πρόσβασης σε αυτούς (Φάρος, Χαμάμ, Νεκροταφείο Αγ. Ιωάννη, Σπήλαιο Φερεκύδη).

Η επίλυση του πολεοδομικού της Ερμούπολης, ο καθορισμός χρήσεων γης και η τήρηση κανόνων από όλους, είναι επίσης απαραίτητοι όροι για την τουριστική ανάπτυξη και εδώ οι Υπηρεσίες του Δήμου θα πρέπει να παίξουν τον κύριο ρόλο.

Ενίσχυση Μικρών και πολύ μικρών Επιχειρήσεων

Η ύπαρξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων αποτελεί την ραχοκοκαλιά τόσο της εθνικής όσο και της τοπικής μας οικονομίας. Οι ΜμΕ δημιουργούν θέσεις απασχόλησης και η στήριξή τους θα πρέπει να αποτελεί τμήμα του σχεδιασμού. Είναι προτιμότερη  η ύπαρξη πολλών και μικρών σε δυναμικότητα ξενοδοχειακών μονάδων και τουριστικών επιχειρήσεων, από τις μεγάλες μονάδες που λειτουργούν με τη μέθοδο all inclusive και δεν προσφέρουν το παραμικρό κέρδος στην τοπική οικονομία, παρά μόνο κέρδη στους ιδιοκτήτες τους, οι οποίοι μπορεί και να μην είναι ούτε καν κάτοικοι της Σύρου.

Συγκριτικά Πλεονεκτήματα/Δημόσιοι χώροι

Ο σχεδιασμός θα πρέπει να ενισχύει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας και όχι να εισάγει εκδηλώσεις και θεσμούς από άσχετους με το πολιτισμικό περιβάλλον προορισμούς. Ακούσαμε ότι η Σύρος θα γίνει Βρυξέλλες τα Χριστούγεννα, Βιέννη την Πρωτοχρονιά, Βενετία στο Τριώδιο (θα διοργανώσουμε χορούς με κοστούμια του 19ου αιώνα) ενώ την πρωτομαγιά θα φτιάξουμε και τάπητα με λουλούδια (που αποτελούν και την χλωρίδα του τόπου μας άλλωστε), και θα αποκτήσουμε και μια νέα Μονμάρτη στην Άνω Σύρο.

Δεν ακούσαμε πως θα ενισχυθεί η τοπική καλλιτεχνική δημιουργία, πως θα αναπτύξουμε τον πολιτισμό μας, πως θα αναδείξουμε αστικό πολιτισμό και την λαϊκή ρεμπέτικη μουσική των εργατών του περασμένου αιώνα που  αποτελούν και τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, που είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής. Προσανατολιζόμαστε σε ξένες συνήθειες και παραδόσεις για τις οποίες θα ξοδέψουμε πόρους για να έρθουν οι επισκέπτες να βιώσουν εκδηλώσεις άλλων τόπων; Γιατί να μην επισκεφτούν το πρωτότυπο; Γιατί αποστερούμε την ταυτότητα της Συριανής κοινωνίας;

Πληροφορηθήκαμε ότι η πλατεία θα μεταμορφωθεί σε αθλητικό κέντρο, όπου θα διοργανώνονται αγώνες καλαθοσφαίρισης, beach volley, πιθανά και άλλων εκδηλώσεων και ξεχάσαμε ότι αποτελεί έναν δημόσιο χώρο που ανήκει σε όλους τους πολίτες και επισκέπτες του νησιού και ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες.

Μνημονιακές πολιτικές

Οι επιπτώσεις των εφαρμοζόμενων πολιτικών λιτότητας ενώ έχουν οδηγήσει σε απόγνωση του συμπολίτες μας, ούτε σχολιάζονται, ούτε καταγγέλλονται, ούτε υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισής τους.

Αναφέρεται στο ΣΣ η αξιοποίηση του νοσοκομείου για ιατρικό τουρισμό. Μάλλον ως ανέκδοτο ακούγεται όταν οι υποδομές του δεν επαρκούν για τους συριανούς, όταν λείπουν και τα στοιχειώδη (γάζες, ράμματα, αναλώσιμα, κ.λ.π).

Αναζητώνται λύσεις για έλευση επισκεπτών όταν το ακτοπλοϊκό επιδεινώνεται, όταν τα πλοία μειώνονται και κάθε χρόνο όχι να σχεδιάσουν το ταξίδι τους οι επισκέπτες δεν μπορούν, αλλά κινδυνεύουμε και εμείς να μείνουμε χωρίς ακτοπλοϊκή σύνδεση με τον Πειραιά.

Δεν υπάρχει καμία αναφορά στις αναξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας των εργαζομένων, στις αμοιβές "χαρτζιλίκι", ενώ γνωρίζουμε όλοι ότι οι αξιοπρεπείς αμοιβές των εργαζομένων οδηγούν και στις υψηλής ποιότητας προσφερόμενες υπηρεσίες.

Πραγματικός Στρατηγικός Σχεδιασμός

Για την δημιουργία ενός αναπτυξιακού σχεδίου είναι απαραίτητο να φτιάξουμε δομές μίας ανοιχτής και συμμετοχικής διαδικασίας σχεδιασμού, που θα στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες της τοπικής μας κοινωνίας, δηλαδή με κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up). Ακόμη είναι απαραίτητο να αξιοποιήσουμε όλη την τεχνογνωσία που διαθέτει ο τόπος μας, το επιστημονικό δυναμικό του από τον δημόσιο τομέα και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και το υλικό από τις μελέτες που έχουν ήδη υλοποιηθεί για το νησί μας.

Απορούμε, γιατί δεν ζητήθηκε προς τούτο η συμβολή του επιστημονικού δυναμικού του Δήμου (αρχιτέκτονες, μηχανικοί, οικονομολόγοι, άνθρωποι που δούλεψαν με επιτυχία το Επιχειρησιακό σχέδιο της Σύρου), γιατί δεν χρησιμοποιήθηκε το Επιμελητήριο (που διαθέτει ήδη μελέτες για τον τουρισμό) και άλλοι ανθρώπινοι πόροι.

Αναρωτιόμαστε τέλος, γιατί δεν έγινε η στοιχειώδης διαβούλευση με τους πολίτες, με τους φορείς και με το ανθρώπινο δυναμικό αυτού του τόπου, αλλά, αρκέστηκε η παντογνώστις (?) ομάδα σχεδιασμού, σε 2 συνεδριάσεις της Επιτροπής Τουρισμού, προκειμένου να παρουσιάσει το μεγαλεπίβολο, πλην μονόπλευρο, Στρατηγικό της Σχέδιο...

Προτάσεις για τον Σχεδιασμό

·         Πλήρης καταγραφή και αξιολόγηση των τουριστικών μας πόρων.

·         Επανακαθορισμός των χρήσεων γης (χωροταξικός σχεδιασμός)

·         Λήψη ειδικών μέτρων αντιμετώπισης της ρύπανσης (θαλάσσια, ατμοσφαιρική, ηχητική, αισθητική) που προκαλείται από κάθε είδους δραστηριότητα, καθώς και η υιοθέτηση σύγχρονων μεθόδων αποκομιδής και ανακύκλωσης απορριμμάτων.

·         Η βελτίωση της προσβασιμότητας, τόσο γενικά, όσο και για ΑμΕΑ, άτομα μειωμένης κινητικότητας κτλ., με τη γενίκευση της ειδικής σήμανσης σε ολόκληρη την αλυσίδα υποδοχής και διαμονής των επισκεπτών

·         Οι τουριστικές επενδύσεις, δημόσιες ή ιδιωτικές, να είναι προσανατολισμένες με γνώμονα το σεβασμό στα ιδιαίτερα φυσικά, πολιτισμικά και λαογραφικά χαρακτηριστικά του τόπου μας και όχι στο ξεπούλημα των πόρων μας, όπως λόγου χάριν των παραλιών μας.

·         Η προοπτική μεγέθυνσης του τουρισμού, θα πρέπει να συνεξεταστεί και με βάση την αναγκαιότητα στήριξης και άλλων παραγωγικών τομέων (π.χ. πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα), την προστασία του περιβάλλοντος, την κατανομή του διαθέσιμου χώρου και των διαθέσιμων οικονομικών πόρων.

·         Προτεραιότητα σε μικρές υποδομές στήριξης της τουριστικής δραστηριότητας με περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, περισσότερο συμβατές με τον χαρακτήρα του τόπου μας και πάντοτε σε συνάρτηση με τη φέρουσα ικανότητά του και τη στρατηγική της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης που συνδέεται αρμονικά με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και την κλίμακα του νησιού μας.

·         Διεκδίκηση από την κεντρική διοίκηση των πόρων των επενδυτικών νόμων ή προγραμμάτων ενίσχυσης επιχειρήσεων (μέσω ΕΣΠΑ), ώστε να κατευθύνονται σε τομείς δραστηριότητας που εμείς θα επιλέγουμε, ανάλογα με τις κατευθύνσεις του στρατηγικού σχεδιασμού.

·         Δημιουργία σχεδίου προβολής με το οποίο θα αξιοποιούμε τα ίδια μέσα (τόσο σε κεφάλαιο όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό), προκειμένου να μην αναθέτουμε το έργο της προβολής σε τρίτους (π.χ portal με ανάθεση σε συμβούλους)

·         Αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού του τόπου και των Υπηρεσιών μας και όχι ανάθεση σε εταιρείες συμβούλων marketing.